Γεώργιος Ευστάθιου Γρουζίδης (1912-1941)

"Το 1940 στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο, οι χωριανοί μας πήραν μέρος ενάντια στις ορδές του Μουσολίνι. Ένας μόνο δεν γύρισε το 1941, ο Γεώργιος Στάθη Γρουζίδης." (Κώτσιος Αδάμου).

Κατά την θητεία του ως κληρωτός

Για όλα αυτά τα χρόνια οι συγγενείς του, η οικογένειά του, τα εγγόνια του, αλλά και οι συγχωριανοί τον θεωρούσαν αγνοούμενο. Το όνομα του βρέθηκε γραμμένο σε μνημείο σαν  αγνοούμενος στα ελληνοαλβανικά σύνορα. Έφυγε με τραίνο για το μέτωπο από την Δράμα. Σύμφωνα με μαρτυρίες συμπολεμιστή του, είχε τραυματιστεί στην κοιλιά, μεταφέρθηκε στο Νοσοκομείο Ιωαννίνων  και από τότε χάθηκαν τα ίχνη του. Η μαρτυρία ότι το Νοσοκομείο  Ιωαννίνων βομβαρδίστηκε και σκοτώθηκε κατά τον βομβαρδισμό, μάλλον δεν ευσταθεί. Το Νοσοκομείο Ιωαννίνων βομβαρδίστηκε από τους Γερμανούς στις 20 Απριλίου του 1941, και όπως προέκυψε από την έρευνα ο Γεώργιος Γρουζίδης δεν ήταν πια εν ζωή.

Η αφορμή για την ιστορική αυτή ερεύνα δόθηκε όταν στο βιβλίο "Τα παληκάρια της Μουσθένης", της Μαρίας Κονδυλίδου Φλώρου, βρέθηκε και το όνομα του Γεωργίου Γρουζίδη από το Ποδοχώρι.

Το 1940-41 ως επιστρατευμένος

Ο Γεώργιος Γρουζίδης   γεννήθηκε  το  1910  στο  Σκοπό της

Ανατολικής Θράκης. Το 1919 μετακομίζουν οικογενειακώς και

εγκαθίστανται στην Ποδογόριανη Παγγαίου. 

Το 1934  σε ηλικία 22 ετών παντρεύεται την προσφυγοπούλα από  την  Μικρά  Ασία,  Δήμητρα  Χατζηαναγνώστου,  κάτοικο Μουσθένης, και αποκτούν δύο παιδιά, τον Λευτέρη (1934) και την Ερμιόνη (1936).

Στην πρώτη φωτογραφία ο Γεώργιος Γρουζίδης στο καφενείο τους γύρω στα 1930, ενώ στην δεύτερη ανάμεσα σε δυο φίλους.

Με την κήρυξη του Ελληνϊταλικού πολέμου  τον Οκτώβρη του 1940, επιστρατεύεται  και παρουσιάζεται στον 11ο Λόχο, του 25ου Συντάγματος Πεζικού, στην Ελευθερούπολη. Από εκεί μεταφέρεται στην Δράμα και στην συνέχεια στο μέτωπο της Αλβανίας.

Πριν μεταφερθεί στο μέτωπο αποστέλλει προς την σύζυγό του Δήμητρα και τους γονείς του, πέντε επιστολές. Από αυτές διασώθηκαν οι τέσσερις, ενώ η πέμπτη (χρονολογικά η δεύτερη)  έχει χαθεί.

Η πρώτη   επιστολή  έχει  ημερομηνία 4 Νοεμβρίου 1940 από το Πράβι (Ελευθερούπολη).

"Αγαπητή μου Δήμητρα και γονείς, 

... εβρισκόμαστε ακόμη στο Πράβι. Τώρα προς το παρόν ημέρα Παρασκευή λένε ότι θα μείνουμε κάμποσες μέρες εδώ στο Πράβι. Ο Γρηγόρης (εννοεί τον αδερφό του) έφυγε για την Καβάλα. Έφυγε την Πέμπτη το βράδυ, η ώρα 10 την νύχτα. και τόσο να μην στεναχωριώσαστε δεν πιστεύω να γίνει τίποτε προς το παρών. Τα πράγματα είναι λίγο καλύτερα. Εάν είχε πολύ ανάγκη δεν θα καθόμασταν πεντέξη μέρες μέσα στο Πράβι. Να μην κλαίτε και βασανίζεσθε, ο πόλεμος θα πάγει 1- αναμιση μήνα και θα λήξει. Όπως μαθαίνουμε, εμείς οι έλληνες θα τους δείξουμε, θα τους φάμε τους Ιταλούς. Οι Έλληνες από τα ξένα κράτη θέλουν να έρθουν να πολεμήσουν...

...Τα παιδιά να τα έχετε καλά, να μην τα αφήνεις να κλαίνε. με τις γητόνισσες να τα έχετε πολύ καλά, να μην αφήνεται να χαλνά η καρδιά  αναμεταξύ σας. νάσασθε σαν αδέλφια. το γιώργο και όλιτους χερετίσματα παραπολλά. ... αλλά μόνο ένα ξέχασα να αποχαιρετισω, την παναγιώτα . Αλλά αν θέλει ο θεός καμιά φορά θα ανταμώσουμε. Και πάλη θα τα πούμε τα βασανά μας...

Το γράμμα μου τελίοσε και πάβη η ομιλία

και την καλήν αντάμωση να δώσει η Παναγία.

Σφιχτά την καρδιά σας και υπομονή  μεγαλη, να ιδούμε τι θα γίνει."

Η δεύτερη επιστολή είναι αυτή που χάθηκε αλλά, όπως προκύπτει από τον  άδειο φάκελο, ταχυδρομήθηκε στις 17 Δεκεμβρίου 1940.

Η τρίτη επιστολή έχει ημερομηνία 7 Ιανουαρίου 1941. Είναι μικρή  και έχει γραφτεί βιαστικά, μάλλον εν αναμονή μετακίνησης της μονάδας του.

" Αγαπητή δήμητρα,

ηγια έχω και υγια ποθο δι΄εσέ.

... άμα δεν σου γράψω να μην με γράψης διότι την στιγμή που σε γράφω ήμε έτοιμος  να φύγω. Σας χαιρετώ εκ βάθος καρδίας μου...

μαθεται το γραμμα που σας γραφω, το γράφω εγώ ο Δημητρός Μπατακίδης, δόσετε χερετισμούς και στην Αγνή. ημε καλά. 

Σας χερετώ όλους ο Δημητρός Μπατακίδης."

 Η τέταρτη επιστολή είναι γραμμένη στις 20 Ιανουαρίου 1941.

 Η τέταρτη επιστολή

" Αγαπητή Δήμητρα,

...να μην μου στειλετε πια γράμμα... γιατί δεν θα με βρούνε τα γράμματά σας και θα γυρίσουν πίσω στην Ποδογόριανη. όπου πάμε θα πάμε με τον Αντώνιον της Μαρίκας και με τον Στυλιανό, οι τρεις μαζί. Πάμε εκεί που είναι ο μπατζανάκης μου ο Βαγγέλης, αλλά να μην στεναχωριώσαστε καθόλου, γιατί εκεί είναι όλος ο κόσμος.

...λοιπόν δόσετε τα δέοντα (χαιρετισμούς) εις τον μπαμπά μου και εις την μάνα μου. Επίσης και εις την γειτόνισά την Βικτώρια και εις τα κορίτσια της και εις τα παιδιά της. Προπάντων τον Γεώργιον που δεν τα ξεχνάω καθόλου.

Άντε και καλή αντάμοση να δώσει ο Θεός"

Η  τελευταία επιστολή του είναι από την Δράμα στις 02 Φεβρουαρίου 1941.  Από αυτή την επιστολή μαθαίνουμε ότι η γυναίκα του η Δήμητρα φτάνει μέχρι την Δράμα για να τον δει σε κάποιο χωριό, εκεί που στρατοπεδεύουν. Ίσως όμως λόγω της επιφυλακής,  η μονάδα του να μετακινήθηκε και δεν ανταμώθηκαν ποτέ. Η επιστολή αυτή δεν ταχυδρομήθηκε και πρέπει να παραδόθηκε ιδιοχείρως από κάποιον γνωστό ή από κάποια υπηρεσία της μονάδας του. 

 "Αγαπητή μου Δήμητρα,

Δηστιχός μετά λύπης μου, δεν μας βρίσκεις εδώ στο χωριό. μείναμε πολήν καιρό αλλά δεν ήταν τυχερό να ανταμώσουμε μαζί.. Δεν θέλω να κλάψεις καθόλου. Να σφίξεις την καρδιά σου, να μείνεις ένα βράδυ εδώ στο χωριό και την ημέρα το πρωί να βγεις έξω να ανταμώσεις γυναίκες. πιγαίνουν κάθε μέρα στην Δράμα, να τις συνοδέψεις και εσύ, να πας μαζί και να ρωτήσεις να μάθεις το πρακτορείο που μένουν τα αυτοκίνητα της Καβάλας. να βγάλεις εισιτήριο και να πας μέχρι την Καβάλα και από εκεί να βγάλεις εισιτήριο για το Πράβι και εκεί να μείνεις στις Φωτεινής καναδυό μέρες και από εκεί να βρεις τον Χρίστο τον σοφέρ , να πας στο χωριό.

Λοιπόν να δώσεις τα δέοντα σε όλους τους συγγενείς. γεια σας"

Όπως προκύπτει μέσα  από τις επιστολές του Στρατιώτη Γεωργίου Γρουζίδη, σε κανένα σημείο δεν φαίνεται να ανησυχεί, να φοβάται, να δειλιάζει, αλλά αντίθετα σκέφτεται περισσότερο αυτούς που άφησε πίσω. Δίνει κουράγιο στην γυναίκα του, ενθαρρύνει την οικογένειά του, σκέφτεται τα παιδιά του, είναι σίγουρος για την νίκη και το ηθικό των Ελλήνων, στέλνει χαιρετισμούς στους γείτονες και περιμένει να γυρίσει γρήγορα πίσω και να τους ανταμώσει όλους.

Μέχρι εδώ τα γεγονότα ήταν γνωστά, τουλάχιστον στους οικείους του. 
Αυτό που προέκυψε από την έρευνα ήταν πως ο Γεώργιος Γρουζίδης πέθανε νοσηλευόμενος μετά από τραυματισμό, στις 1 Απριλίου 1941, στο Στρατιωτικό Νοσοκομείο Ιωαννίνων, επιβεβαιώνοντας εν μέρει τις πληροφορίες που είχε η οικογένειά του. 
Το νέο στοιχείο που προκύπτει από την Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού, εκτός από την ημερομηνία θανάτου, είναι ότι ο Γεώργιος Γρουζίδης πριν φύγει για το μέτωπο της Αλβανίας είχε μετατεθεί στο 19ο  Σύνταγμα Πεζικού Σερρών.

Γρουζίδης Γεώργιος

Πατρώνυμο Ευστάθιος

Όπλο ---

Έτος γέννησης 1910

Νομός γέννησης Καβάλας

Ο.Τ.Α. γέννησης Παγγαίου

Οικισμός γέννησης Ποδοχώριον

Περίοδος Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος

Μονάδα 19ο Σύνταγμα Πεζικού

Ημερομηνία θανάτου 1/4/1941

Τόπος θανάτου Στρατιωτικό Νοσοκομείο Ιωαννίνων

Το πιο συγκλονιστικό είναι ότι το 19ο Σύνταγμα Πεζικού Σερρών στις 14 Μαρτίου 1941, αντικατέστησε το αποδεκατισμένο 5ο  Σύνταγμα Πεζικού Τρικάλων, που από τις 6 το πρωί της 9ης Μαρτίου 1941, αντιμετώπιζε την γνωστή Εαρινή Επίθεση του Μουσολίνι,  που το κύριο βάρος της εκδηλώθηκε στο Ύψωμα 731 και το διπλανό 717.

"Τα ελληνικά πολυβόλα γάζωσαν τις πλαγιές. Οι Ιταλοί αιφνιδιάστηκαν και καθηλώθηκαν. Τότε οι Έλληνες βγήκαν απ' τα χαρακώματα και με εφ' όπλου λόγχη και την κραυγή «αέρα» αντεπιτέθηκαν και καταδίωξαν τον εχθρό προκαλώντας του πολλές απώλειες. Το ίδιο σκηνικό επαναλήφθηκε άλλες δυο φορές την ίδια ημέρα και 4-5 φορές ημερησίως για δυο εβδομάδες με νικητές πάντα τους Έλληνες. Ως τις 13 Μαρτίου το Ύψωμα 731 υπεράσπιζαν οι Τρικαλινοί. Μετά αντικαταστάθηκαν από το 19ο Σ.Π. Σερρών, το οποίο έδειξε τον ίδιο ηρωισμό και κράτησε απόρθητα τα στενά. Ο Μουσολίνι ταπεινωμένος γύρισε στην Ιταλία. Το τίμημα όμως ήταν βαρύ για το 5ο Σύνταγμα: Αξιωματικοί: νεκροί 6, τραυματίες 8, εξαφανισθέντες 1. Οπλίτες: νεκροί 119, τραυματίες 425, εξαφανισθέντες 27."

"14 Μαρτίου 1941: Ημέρα κομβική. Οι Ιταλοί αλλάζουν τακτική και εκμεταλλευόμενοι την πυκνή ομίχλη που επικρατούσε εκείνο το πρωινό, και χωρίς προπαρασκευή Πυροβολικού, περνούν απαρατήρητοι από τα πλάγια του υψώματος, μέσα από μια χαράδρα, ώστε να βγουν στην πλάτη των Ελληνικών γραμμών. Στέκονται όμως πάρα πολύ άτυχοι. Πρώτον, διότι από τυχαίο γεγονός γίνανε αντιληπτοί από το 3ο Τάγμα του 19ου ΣΠ Σερρών με Διοικητή το Λοχαγό Κουτρίδη, το οποίο ερχόταν να αντικαταστήσει το εξαντλημένο από τον αγώνα Τάγματος των Θεσσαλών και δεύτερον διότι η ομίχλη, κατά τη διέλευσή τους μέσα από τη χαράδρα διαλύθηκε".

Σημειώσεις

1. Οι επιστολές δεν δημοσιεύονται ολόκληρες. Επίσης σε αρκετά σημεία άλλαξε η ορθογραφία και η σύνταξη τους, ενώ προστέθηκαν και αρκετά σημεία στίξης, για να γίνουν πιο κατανοητές.
2. Εκτός από τον Γεώργιο Γρουζίδη  στο μέτωπο της Αλβανίας από το χωριό μας πολέμησαν  και οι: Γεώργιος Ευαγγέλου, Θεόδωρος Νικολακούδης, Λεωνίδας Βουλγαρούδης, Αναστάσιος  Σαμαράς, Κώστας   Παπακωνσταντίνου, Δημήτριος  Τραγόπουλος, Κωνσταντίνος Χαλάτσης, Στυλιανός Συμεών, οι οποίοι μετά την κατάρρευση του μετώπου επέστρεψαν από την Αλβανία στο Ποδοχώρι με τα πόδια, κρυμμένοι στα βουνά. Αρκετοί άλλοι άνδρες του χωριού υπηρέτησαν σε άλλα μέρη μακριά από το μέτωπο.
3. Είκοσι περίπου χρόνια μετά τον θάνατο του Γεωργίου Γρουζίδη, ο γιος του Λευτέρης παντρεύεται την Ευρυδίκη Μπατακιδη, κόρη του Δημητρού Μπατακίδη, που το 1941 του έγραψε την τρίτη επιστολή.
4. Η γειτόνισσα Βικτώρια. Πρόκειται για την Βικτώρια Γούναρη και τα τέσσερα παιδιά της: τον Γιώργο, τον Αποστόλη, την Μαριγούδα και την Παναγιώτα.

Ευχαριστώ ιδιαίτερα το Σάκη Αγανίδη, εγγονό του Γεωργίου Γρουζίδη. Χωρίς την βοήθεια του  και την υποστήριξη του δεν θα μπορούσε να γραφτεί αυτό το άρθρο.

Βιβλιογραφία - Πηγές

1. Μαρτυρία Αθανάσιου Αγανίδη, Μουσθένη Καβάλας  

2, Γενικά Αρχεία Κράτους-Αρχεία Νομού Καβάλας. Συλλογή Αθανάσιου Αγανίδη, Μουσθένη Καβάλας

3. Αδάμου Κώστα (Κώτσιου). (1991). Δοκίμιο για την Ιστορία της Ποδογόριανης-Ποδοχωρίου Καβάλας.  Σόφια: Ανέκδοτο χειρόγραφο.

4. Τα παληκάρια της Μουσθένης.(2004). Μαρία Κονδυλίδου Φλώρου

5.  https://dis.army.gr/el/content/search-casualties/view/all?page=1600

"Η ζωή κουρμπάνι" : Ένα μυθιστόρημα στην Ποδογόριανη, τέλη 19ου - αρχές 20ου αιώνα

Μεγάλη επιτυχία και απήχηση είχε η παρουσίαση του νέου βιβλίου "Η ζωή κουρμπάνι" του Δημοσθένη Κοσλίδη που πραγματοποιήθηκε στις 13 Αυγούστου 2017, στο αμφιθέατρο της νέας πλατείας του Ποδοχωρίου.

Είχε προηγηθεί δύο μέρες πριν, στις 11 Αυγούστου, η παρουσίαση του βιβλίου στην Πρώτη Σερρών, γενέτειρα του συγγραφέα. Την εισήγηση για το βιβλίο και στις δύο παρουσιάσεις έκανε ο Νίκος Στόγιος.
Πριν και μετά την παρουσίαση ο συγγραφέας υπέγραψε  τα βιβλία του.

Η εισήγηση του Νίκου Στόγιου κινήθηκε σε τέσσερις κατευθύνσεις και εμπλουτίστηκε με ανάγνωση αποσπασμάτων του βιβλίου.

Α) Η Ζωή Κουρμπάνι είναι η τρίτη συγγραφική δουλειά του Δημοσθένη Κοσλίδη.  Έχουν προηγηθεί «Η λαογραφία Ποδογόριανης Παγγαίου» και «το Πέταγμα του Κορυδαλλού». Κοινά χαρακτηριστικά και των τριών βιβλίων είναι τα εξής:

α)   Αντλούν την έμπνευσή τους από τα μέρη που έζησε και αγάπησε ο συγγραφέας.

β) Μεταφέρουν μαρτυρίες ζωής των ανθρώπων της περιοχής.

γ)    Η μεταφορά αυτών των μαρτυριών ζωής αποτελεί για τον συγγραφέα και ένα είδος καθήκοντος.

Β) Φαίνεται πως το συγγραφέα απασχολούν δυο βασικές έννοιες:

α)  Η διάσωση της ιστορικής μνήμης. Το χαρακτηριστικό αυτό κυριαρχεί και σε όλη την νεοελληνική μυθιστοριογραφία.

β)  Η διάσωση των γλωσσικών ιδιαιτεροτήτων της περιοχής (λέξεις, εκφράσεις, γνωμικά, παροιμίες)

Γ)   Κουρμπάνι είναι η θυσία.

Στην περίπτωση του βιβλίου αφορά σε όλες τις μικρές και μεγάλες θυσίες των ηρώων του μυθιστορήματος, είτε αυτοί είναι Έλληνες, είτε Τούρκοι και στην προσπάθεια τους για ένα καλύτερο αύριο, για μια καλύτερη ζωή.

Δ) Στο βιβλίο εξυμνείται η φιλία, οι ανιδιοτελείς σχέσεις των ανθρώπων και ο έρωτας στην πλατωνική του έκφανση.

Η αποψή μας για το βιβλίο

Κρατώντας κάποιος στα χέρια του το μυθιστόρημα “Η ζωή Κουρμπάνι»’’ του Δημοσθένη Κοσλίδη, καταλαβαίνει με την πρώτη ματιά ότι έχει σχέση με το χωριό μας, την ιστορική αυτή κοινότητα που από τα στοιχεία φαίνεται ότι για πάνω από χίλια χρόνια  υπήρξε ως Ποδογόριανη και για τα τελευταία εκατό περίπου  ως Ποδοχώρι.

Οι αλλαγές που έχουν συντελεστεί τα τελευταία 100 χρόνια στο χωριό μας είναι πολύ μεγάλες και γίνονται εύκολα αντιληπτές μέσα από το βιβλίο. Εκτός από το προφανές που είναι το όνομα, το χωριό μας έχει αλλάξει εθνολογικά, πληθυσμιακά, πολεοδομικά, γλωσσολογικά,οικονομικά, μορφωτικά  και πολιτικά. Επίσης πέρασε από την παραγωγή του καπνού και των σιτηρών σε νέες παραγωγές.

Η καθόλου τυχαία εικόνα του Τούρκικου Χαμάμ στο εξώφυλλο του βιβλίου, προσδιορίζει, πρώτον την τοποθεσία όπου ξετυλίγεται η υπόθεση του μυθιστορήματος – που είναι το χωριό μας, η Ποδογοριανη - και δεύτερον την χρονική περίοδο που αυτή διαδραματίζεται, τα τελευταία δηλαδή χρόνια της Τουρκοκρατίας.

Αλλά και μέσα στο βιβλίο βρίσκουμε, άλλες περισσότερο και άλλες λιγότερο γνώριμες τοποθεσίες, αλλά και πρόσωπα  και ασχολίες του χωριού μας, όπως: την Ραχώνα, τον Προφήτη-Ηλία, τα τρία πέτρινα γεφύρια, την βρύση του Τσερίφ, το Χαμάμ, τον μαχαλά του Μπαλαμπάνου, τον νερόμυλο του Μπουγιούκ, τον Λάκκο,  το Μεσοχώρι (μπροστά στην κοινότητα), τον Τσιούρτσιουρα, την πλατεία Κύπαρις, τον τσεσμέ του Ικιούλουκλη, την εκκλησία του Αϊ-Γιώργη, τον  Παπα-Κωντσαντή, - πρόγονο των οικογενειών Παπακωνσταντίνου του χωριού μας-, το Κώτσιο τον Αδάμου και τέλος την  καπνοκαλλιέργεια.

Διαβάζοντας το βιβλίο, οι μεγαλύτερης ηλικίας αναγνώστες ανασύρουν μνήμες της παιδικής τους ηλικίας και μιας εποχής που χάθηκε και πέρασε ανεπιστρεπτί.

Αλλά και οι νεότεροι, θα ταξιδέψουν πίσω σε χρόνους που δεν γνώρισαν και ίσως δεν άκουσαν ποτέ για αυτούς.

Και αυτό συμβαίνει χάρη στο λεξιλόγιο που με τόση ευκολία χειρίζεται ο Δημοσθένης. Λέξεις που οι μεγαλύτεροι σε ηλικία κάτοικοι του χωριού,  όχι μόνο άκουγαν καθημερινά, αλλά πρόλαβαν και τις μίλησαν.

Ενδεικτικά αναφέρουμε μερικές: φουρκάλι, μαξούλι, σισίρντισε, βιράνιασε, αβλαντούσε, μούλωξαν, γιαζίκ, λεγένι, καλαμπαλίκι, ταϊφάς, αζάτι,  γεννήματα, μανιές, αντέτι, μπούκλος, ερμπάπι, καρντάσι …

Δεν θα είναι υπερβολή να   χαρακτηρίσουμε το μυθιστόρημα σαν ένα λεξιλογικό θησαυρό.

Στο πρώτο κεφάλαιο γνωρίζουμε του δύο ήρωες της ιστορίας:

τον Θοδωρή- τον έλληνα και τον Φεϊζουλά- τον τούρκο.

Ο Δημοσθένης εδώ δεν βιάζεται. Περιγράφει, εξετάζει, αναλύει τους χαρακτήρες του από κάθε οπτική γωνιά. Ταυτόχρονα μπαίνει μέσα στο μυαλό τους και την ψυχή τους. Θέλει να τους γνωρίσουμε καλά, κρατώντας  όμως κρυμμένα τα ανομολόγητα μυστικά τους.

Αυτά θα τα γνωρίσουμε στο δεύτερο κεφάλαιο με την αναδρομή στο παρελθόν, στην καθημερινότητα της Τουρκοκρατούμενης Ποδογόριανης. Εδώ μαθαίνουμε το γιατί και το πώς της ιστορίας. Ο Δημοσθένης παίρνει τα γεγονότα  και τα κάνει παραμύθι. Μαθαίνουμε και άλλα πολλά για το χωριό μας. Για μια άλλη κοινωνία πολυπολιτισμική, ανεκτική, αλλά και  βασανισμένη, καχύποπτη, με αγεφύρωτες διαφορές και υποβόσκουσες εντάσεις.

Στο τρίτο κεφάλαιο έρχεται η κορύφωση του δράματος, το τραγικό, το μοιραίο, το αναπόφευκτο, αλλά και η λύτρωση, αφού οι πρωταγωνιστές του δράματος κάνανε την ζωή τους κουρμπάνι για να βρει το χωριό μας την γαλήνη του.

Η γραφή  του Δημοσθένη δεν είναι ανάλαφρη, ευκολοδιάβαστη, αδούλευτη. Είναι μεστή, πυκνή, γεμάτη νοήματα και ίσως δεν αρκεί η πρώτη ανάγνωση για να κατανοήσουμε όλη την λαϊκή σοφία, μέσα από τα αποφθέγματα που περιέχει.

Οι ζωές των προσώπων της ιστορίας ορίζονται από την μοίρα, το ριζικό,  το πεπρωμένο τους. Συνεχής είναι όμως ο αγώνας τους να απαλλαγούν από αυτό, να ορίσουν οι ίδιοι το μέλλον τους, να αλλάξουν την τύχη τους  και να πάρουν  την ζωή τους στα χέρια τους.

Αυτό  είναι και το αισιόδοξο μήνυμα του βιβλίου: Ότι παρά τις αντιξοότητες, τα εμπόδια και τις δυσκολίες της ζωής, ό άνθρωπος δεν σταμάτα να ελπίζει, να παλεύει  και να αγωνίζεται …

Τέλος η Πρόεδρος του Συλλόγου Γυναικών Πρώτης, Αγγελική Κλειδαρά, έκανε την παρακάτω ανάρτηση σε ιστοσελίδα κοινωνικής δικτύωσης. 
"Την Παρασκευή, 11 Αυγούστου 2017 ανοίξαμε ένα ακόμη παράθυρο στον πολιτισμό. Στην Κεντρική πλατεία του χωριού έγινε η παρουσίαση του νέου βιβλίου του Πρωταίου συγγραφέα κ. Δημοσθένη Κοσλίδη, την οποία οργάνωσε ο Σύλλογός μας. Ήταν τιμή και χαρά μας. Παρόν στην παρουσίαση ήταν και ο κ. Νίκος Στόγιος, εκπαιδευτικός στις Βρυξέλλες και Διδάκτωρ γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου, ο οποίος αναφέρθηκε στην αυθεντική γλώσσα και την πλοκή του βιβλίου. Στο τέλος ο συγγραφέας συγκινημένος, μίλησε στο υπέροχο κοινό που είχαμε, για τις εσωτερικές του δυνάμεις και ανησυχίες, που τον οδηγούν στο γράψιμο.

Το νέο βιβλίου του Δημοσθένη Κοσλίδη είναι ένα πολύ ωραίο μυθιστόρημα με έναν πολύ ωραίο τίτλο. Η ΖΩΗ ΚΟΥΡΜΠΑΝΙ και δεν έχει καμιά σχέση με τις γιορτές που γίνονται σε μερικά χωριά, που σφάζουν μεγαλόσωμα ζώα, τα μαγειρεύουν και τρώει όλο το χωριό. Κουρμπάνι εδώ σημαίνει θυσία της ζωής, θυσία της ψυχής των ηρώων, που κάνουν τη ζωή τους Κουρμπάνι, για το χωριό, την οικογένεια, την τιμή της οικογένειας, τη φιλία… Ο τίτλος είναι πολύ ωραίος, σε εξιτάρει, σε τραβά. Το βιβλίο περιγράφει μια πολύ δυνατή ιστορία, έχει ένα πολύ ζωντανό κείμενο, με πολλά επίθετα και προσδιορισμούς, πολλές τούρκικες λέξεις, τις οποίες εξηγεί, αλλά μπαίνει και μέσα στις ψυχές των ηρώων και εξηγεί τα συναισθήματά τους.
Η ιστορία διαδραματίζεται τα τελευταία 40-45 χρόνια της τούρκικης κατοχής και η τελευταία πράξη του δράματος γράφεται την ημέρα της απελευθέρωσης.
Η ιστορία διαδραματίζεται σε ένα χωριό, το Μπάνσκιοϊ, που είναι στους πρόποδες ενός βουνού, πρέπει να είναι το Παγγαίο, έχει δυο μαχαλάδες -ένα τούρκικο και ένα των γρεκών-, τους οποίους χωρίζει ένα ποτάμι με πολλές πηγές, κάτι σαν τον Μπουρντάνο και τους μαχαλάδες ενώνουν τρία τοξωτά πέτρινα γεφύρια. Το βιβλίο είναι ένα πολύ δυνατό μυθιστόρημα και αξίζει να διαβαστεί από όλους μας.
Δεν είναι εύκολο να γράψει κανείς βιβλίο, ούτε μαθαίνετε, ούτε διδάσκεται. Χρειάζεται πολύ δουλειά, ταλέντο και χάρισμα, είναι μια ανάγκη. Ο συγγραφέας ξεδιπλώνει την ψυχή του, την αποτυπώνει σε ένα χαρτί και έτσι αφήνει τη σφραγίδα του για τις επόμενες γενιές. Γι΄αυτό και οι συγγραφείς αγαπούν πολύ τα βιβλία τους, σαν παιδιά τους. Ευχαριστώ το Δημοσθένη που απευθύνθηκε στο Σύλλογο Γυναικών. Ήταν τιμή και χαρά για μας. Τον συγχαίρω για το βιβλίο του, εύχομαι να είναι καλοτάξιδο και να κάνει συντροφιά σε χιλιάδες αναγνώστες."