"Ταξίδι εντός", Κυριακή Πατρωνάκη- Χαραλαμπίδου

Την νέα της έκθεση εγκαινιάζει η ζωγράφος Κυριακή Πατρωνάκη-Χαραλαμπίδου στις 9 Νοεμβρίου στις 20:00, στην Γκαλερί  "Ειρμός", Λεωφόρος Νίκης 17, στην Θεσσαλονίκη. Η έκθεση με θέμα "Ταξίδι  εντός" θα διαρκέσει έως τις 2 Δεκεμβρίου.

Ποιές λύπες, ποιές χαρές με διάλεξαν;             

Σε αυτή την δουλειά της,  είναι ο μύθος της Αριάδνης που της πρόσφερε εικόνες. Την εικόνα της μυθικής Αριάδνης, που διστακτικά, προσεκτικά τυλίγει στον μίτο της όνειρα, φόβους, ελπίδες, λάθη, πυξίδες, ρολόγια, κλειδιά...

Η Κυριακή Πατρωνάκη-Χαραλαμπίδου γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Ποδοχώρι Καβάλας το 1958. Κόρη  του αείμνηστου Ηλία Πατρωνάκη, που διετέλεσε πρόεδρος του χωριού μας από το 1978 έως το 1982.

Παρακολούθησε μαθήματα αγιογραφίας, ζωγραφικής και ταπισερί σε καλλιτεχνικά εργαστήρια και κοντά σε καταξιωμένους καλλιτέχνες της Θεσσαλονίκης. Έργα της βρίσκονται σε πολλές ιδιωτικές συλλογές στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Είναι μέλος του Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδος. Ζει και εργάζεται στην Θεσσαλονίκη.

Στις πλαγιές της Βιβλίας Χώρας

Μέχρι τώρα έχει παρουσιάσει τα έργα της στις παρακάτω ατομικές εκθέσεις:

1996   Αίθουσα Τέχνης Αtrion - Θεσσαλονίκη, "Στη Χώρα των Αγγέλων"

1997 Αίθουσα Τέχνης Χρύσα - Κατερίνη, "Εωθινή Ακολουθία"

1998    Τεχνοχώρος  - Κοζάνη, "Νόστος"
1999 Αίθουσα Τέχνης Αtrion - Θεσσαλονίκη, "Terra Incognita I"

2000 Αίθουσα Τέχνης Χρύσα - Κατερίνη, "Terra Incognita II"

2003  Αίθουσα Τέχνης Αtrion - Θεσσαλονίκη, "Ανύποπτη Άνοιξη"

2004 Αίθουσα Τέχνης Χρύσα - Κατερίνη, "Αναζητώντας τον Όλυμπο"

2008 Γκαλερί Αργώ - Αθήνα, "Το Πρώτο Κόκκινο"

2009 Αίθουσα Τέχνης Αtrion - Θεσσαλονίκη, "Η Επιστροφή της Περσεφόνης"

2010 Αίθουσα Τέχνης Χρύσα - Κατερίνη, "Περιμένοντας τον Δημοφώντα"

2011 Γκαλερί Αργώ - Αθήνα, "Με πυξίδα το δάσος"
2015   Αrtion Galleries - Αθήνα, "Επίμονη Άνοιξη"

Την πρόσκληση για την νέα της έκθεση μπορείτε να την δείτε εδώ, ενώ τον κατάλογο με το σημείωμα της, την κριτική του  Χάρη Καμπουρίδη, Ιστορικού τέχνης- σημειολόγου και τα έργα της έκθεσης μπορείτε να τα δείτε εδώ.

Ξέφωτο στο Παγγαίο

Περισσότερες πληροφορίες για τα έργα της, τις κριτικές,  την δημοσιότητα και τον τρόπο επικοινωνίας μαζί της, μπορείτε να δείτε στην ιστοσελίδα της : http://kyriaki.com.gr/index.php

Γεώργιος Ευστάθιου Γρουζίδης (1912-1941)

"Το 1940 στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο, οι χωριανοί μας πήραν μέρος ενάντια στις ορδές του Μουσολίνι. Ένας μόνο δεν γύρισε το 1941, ο Γεώργιος Στάθη Γρουζίδης." (Κώτσιος Αδάμου).

Κατά την θητεία του ως κληρωτός

Για όλα αυτά τα χρόνια οι συγγενείς του, η οικογένειά του, τα εγγόνια του, αλλά και οι συγχωριανοί τον θεωρούσαν αγνοούμενο. Το όνομα του βρέθηκε γραμμένο σε μνημείο σαν  αγνοούμενος στα ελληνοαλβανικά σύνορα. Έφυγε με τραίνο για το μέτωπο από την Δράμα. Σύμφωνα με μαρτυρίες συμπολεμιστή του, είχε τραυματιστεί στην κοιλιά, μεταφέρθηκε στο Νοσοκομείο Ιωαννίνων  και από τότε χάθηκαν τα ίχνη του. Η μαρτυρία ότι το Νοσοκομείο  Ιωαννίνων βομβαρδίστηκε και σκοτώθηκε κατά τον βομβαρδισμό, μάλλον δεν ευσταθεί. Το Νοσοκομείο Ιωαννίνων βομβαρδίστηκε από τους Γερμανούς στις 20 Απριλίου του 1941, και όπως προέκυψε από την έρευνα ο Γεώργιος Γρουζίδης δεν ήταν πια εν ζωή.

Η αφορμή για την ιστορική αυτή ερεύνα δόθηκε όταν στο βιβλίο "Τα παληκάρια της Μουσθένης", της Μαρίας Κονδυλίδου Φλώρου, βρέθηκε και το όνομα του Γεωργίου Γρουζίδη από το Ποδοχώρι.

Το 1940-41 ως επιστρατευμένος

Ο Γεώργιος Γρουζίδης   γεννήθηκε  το  1910  στο  Σκοπό της

Ανατολικής Θράκης. Το 1919 μετακομίζουν οικογενειακώς και

εγκαθίστανται στην Ποδογόριανη Παγγαίου. 

Το 1934  σε ηλικία 22 ετών παντρεύεται την προσφυγοπούλα από  την  Μικρά  Ασία,  Δήμητρα  Χατζηαναγνώστου,  κάτοικο Μουσθένης, και αποκτούν δύο παιδιά, τον Λευτέρη (1934) και την Ερμιόνη (1936).

Στην πρώτη φωτογραφία ο Γεώργιος Γρουζίδης στο καφενείο τους γύρω στα 1930, ενώ στην δεύτερη ανάμεσα σε δυο φίλους.

Με την κήρυξη του Ελληνϊταλικού πολέμου  τον Οκτώβρη του 1940, επιστρατεύεται  και παρουσιάζεται στον 11ο Λόχο, του 25ου Συντάγματος Πεζικού, στην Ελευθερούπολη. Από εκεί μεταφέρεται στην Δράμα και στην συνέχεια στο μέτωπο της Αλβανίας.

Πριν μεταφερθεί στο μέτωπο αποστέλλει προς την σύζυγό του Δήμητρα και τους γονείς του, πέντε επιστολές. Από αυτές διασώθηκαν οι τέσσερις, ενώ η πέμπτη (χρονολογικά η δεύτερη)  έχει χαθεί.

Η πρώτη   επιστολή  έχει  ημερομηνία 4 Νοεμβρίου 1940 από το Πράβι (Ελευθερούπολη).

"Αγαπητή μου Δήμητρα και γονείς, 

... εβρισκόμαστε ακόμη στο Πράβι. Τώρα προς το παρόν ημέρα Παρασκευή λένε ότι θα μείνουμε κάμποσες μέρες εδώ στο Πράβι. Ο Γρηγόρης (εννοεί τον αδερφό του) έφυγε για την Καβάλα. Έφυγε την Πέμπτη το βράδυ, η ώρα 10 την νύχτα. και τόσο να μην στεναχωριώσαστε δεν πιστεύω να γίνει τίποτε προς το παρών. Τα πράγματα είναι λίγο καλύτερα. Εάν είχε πολύ ανάγκη δεν θα καθόμασταν πεντέξη μέρες μέσα στο Πράβι. Να μην κλαίτε και βασανίζεσθε, ο πόλεμος θα πάγει 1- αναμιση μήνα και θα λήξει. Όπως μαθαίνουμε, εμείς οι έλληνες θα τους δείξουμε, θα τους φάμε τους Ιταλούς. Οι Έλληνες από τα ξένα κράτη θέλουν να έρθουν να πολεμήσουν...

...Τα παιδιά να τα έχετε καλά, να μην τα αφήνεις να κλαίνε. με τις γητόνισσες να τα έχετε πολύ καλά, να μην αφήνεται να χαλνά η καρδιά  αναμεταξύ σας. νάσασθε σαν αδέλφια. το γιώργο και όλιτους χερετίσματα παραπολλά. ... αλλά μόνο ένα ξέχασα να αποχαιρετισω, την παναγιώτα . Αλλά αν θέλει ο θεός καμιά φορά θα ανταμώσουμε. Και πάλη θα τα πούμε τα βασανά μας...

Το γράμμα μου τελίοσε και πάβη η ομιλία

και την καλήν αντάμωση να δώσει η Παναγία.

Σφιχτά την καρδιά σας και υπομονή  μεγαλη, να ιδούμε τι θα γίνει."

Η δεύτερη επιστολή είναι αυτή που χάθηκε αλλά, όπως προκύπτει από τον  άδειο φάκελο, ταχυδρομήθηκε στις 17 Δεκεμβρίου 1940.

Η τρίτη επιστολή έχει ημερομηνία 7 Ιανουαρίου 1941. Είναι μικρή  και έχει γραφτεί βιαστικά, μάλλον εν αναμονή μετακίνησης της μονάδας του.

" Αγαπητή δήμητρα,

ηγια έχω και υγια ποθο δι΄εσέ.

... άμα δεν σου γράψω να μην με γράψης διότι την στιγμή που σε γράφω ήμε έτοιμος  να φύγω. Σας χαιρετώ εκ βάθος καρδίας μου...

μαθεται το γραμμα που σας γραφω, το γράφω εγώ ο Δημητρός Μπατακίδης, δόσετε χερετισμούς και στην Αγνή. ημε καλά. 

Σας χερετώ όλους ο Δημητρός Μπατακίδης."

 Η τέταρτη επιστολή είναι γραμμένη στις 20 Ιανουαρίου 1941.

 Η τέταρτη επιστολή

" Αγαπητή Δήμητρα,

...να μην μου στειλετε πια γράμμα... γιατί δεν θα με βρούνε τα γράμματά σας και θα γυρίσουν πίσω στην Ποδογόριανη. όπου πάμε θα πάμε με τον Αντώνιον της Μαρίκας και με τον Στυλιανό, οι τρεις μαζί. Πάμε εκεί που είναι ο μπατζανάκης μου ο Βαγγέλης, αλλά να μην στεναχωριώσαστε καθόλου, γιατί εκεί είναι όλος ο κόσμος.

...λοιπόν δόσετε τα δέοντα (χαιρετισμούς) εις τον μπαμπά μου και εις την μάνα μου. Επίσης και εις την γειτόνισά την Βικτώρια και εις τα κορίτσια της και εις τα παιδιά της. Προπάντων τον Γεώργιον που δεν τα ξεχνάω καθόλου.

Άντε και καλή αντάμοση να δώσει ο Θεός"

Η  τελευταία επιστολή του είναι από την Δράμα στις 02 Φεβρουαρίου 1941.  Από αυτή την επιστολή μαθαίνουμε ότι η γυναίκα του η Δήμητρα φτάνει μέχρι την Δράμα για να τον δει σε κάποιο χωριό, εκεί που στρατοπεδεύουν. Ίσως όμως λόγω της επιφυλακής,  η μονάδα του να μετακινήθηκε και δεν ανταμώθηκαν ποτέ. Η επιστολή αυτή δεν ταχυδρομήθηκε και πρέπει να παραδόθηκε ιδιοχείρως από κάποιον γνωστό ή από κάποια υπηρεσία της μονάδας του. 

 "Αγαπητή μου Δήμητρα,

Δηστιχός μετά λύπης μου, δεν μας βρίσκεις εδώ στο χωριό. μείναμε πολήν καιρό αλλά δεν ήταν τυχερό να ανταμώσουμε μαζί.. Δεν θέλω να κλάψεις καθόλου. Να σφίξεις την καρδιά σου, να μείνεις ένα βράδυ εδώ στο χωριό και την ημέρα το πρωί να βγεις έξω να ανταμώσεις γυναίκες. πιγαίνουν κάθε μέρα στην Δράμα, να τις συνοδέψεις και εσύ, να πας μαζί και να ρωτήσεις να μάθεις το πρακτορείο που μένουν τα αυτοκίνητα της Καβάλας. να βγάλεις εισιτήριο και να πας μέχρι την Καβάλα και από εκεί να βγάλεις εισιτήριο για το Πράβι και εκεί να μείνεις στις Φωτεινής καναδυό μέρες και από εκεί να βρεις τον Χρίστο τον σοφέρ , να πας στο χωριό.

Λοιπόν να δώσεις τα δέοντα σε όλους τους συγγενείς. γεια σας"

Όπως προκύπτει μέσα  από τις επιστολές του Στρατιώτη Γεωργίου Γρουζίδη, σε κανένα σημείο δεν φαίνεται να ανησυχεί, να φοβάται, να δειλιάζει, αλλά αντίθετα σκέφτεται περισσότερο αυτούς που άφησε πίσω. Δίνει κουράγιο στην γυναίκα του, ενθαρρύνει την οικογένειά του, σκέφτεται τα παιδιά του, είναι σίγουρος για την νίκη και το ηθικό των Ελλήνων, στέλνει χαιρετισμούς στους γείτονες και περιμένει να γυρίσει γρήγορα πίσω και να τους ανταμώσει όλους.

Μέχρι εδώ τα γεγονότα ήταν γνωστά, τουλάχιστον στους οικείους του. 
Αυτό που προέκυψε από την έρευνα ήταν πως ο Γεώργιος Γρουζίδης πέθανε νοσηλευόμενος μετά από τραυματισμό, στις 1 Απριλίου 1941, στο Στρατιωτικό Νοσοκομείο Ιωαννίνων, επιβεβαιώνοντας εν μέρει τις πληροφορίες που είχε η οικογένειά του. 
Το νέο στοιχείο που προκύπτει από την Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού, εκτός από την ημερομηνία θανάτου, είναι ότι ο Γεώργιος Γρουζίδης πριν φύγει για το μέτωπο της Αλβανίας είχε μετατεθεί στο 19ο  Σύνταγμα Πεζικού Σερρών.

Γρουζίδης Γεώργιος

Πατρώνυμο Ευστάθιος

Όπλο ---

Έτος γέννησης 1910

Νομός γέννησης Καβάλας

Ο.Τ.Α. γέννησης Παγγαίου

Οικισμός γέννησης Ποδοχώριον

Περίοδος Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος

Μονάδα 19ο Σύνταγμα Πεζικού

Ημερομηνία θανάτου 1/4/1941

Τόπος θανάτου Στρατιωτικό Νοσοκομείο Ιωαννίνων

Το πιο συγκλονιστικό είναι ότι το 19ο Σύνταγμα Πεζικού Σερρών στις 14 Μαρτίου 1941, αντικατέστησε το αποδεκατισμένο 5ο  Σύνταγμα Πεζικού Τρικάλων, που από τις 6 το πρωί της 9ης Μαρτίου 1941, αντιμετώπιζε την γνωστή Εαρινή Επίθεση του Μουσολίνι,  που το κύριο βάρος της εκδηλώθηκε στο Ύψωμα 731 και το διπλανό 717.

"Τα ελληνικά πολυβόλα γάζωσαν τις πλαγιές. Οι Ιταλοί αιφνιδιάστηκαν και καθηλώθηκαν. Τότε οι Έλληνες βγήκαν απ' τα χαρακώματα και με εφ' όπλου λόγχη και την κραυγή «αέρα» αντεπιτέθηκαν και καταδίωξαν τον εχθρό προκαλώντας του πολλές απώλειες. Το ίδιο σκηνικό επαναλήφθηκε άλλες δυο φορές την ίδια ημέρα και 4-5 φορές ημερησίως για δυο εβδομάδες με νικητές πάντα τους Έλληνες. Ως τις 13 Μαρτίου το Ύψωμα 731 υπεράσπιζαν οι Τρικαλινοί. Μετά αντικαταστάθηκαν από το 19ο Σ.Π. Σερρών, το οποίο έδειξε τον ίδιο ηρωισμό και κράτησε απόρθητα τα στενά. Ο Μουσολίνι ταπεινωμένος γύρισε στην Ιταλία. Το τίμημα όμως ήταν βαρύ για το 5ο Σύνταγμα: Αξιωματικοί: νεκροί 6, τραυματίες 8, εξαφανισθέντες 1. Οπλίτες: νεκροί 119, τραυματίες 425, εξαφανισθέντες 27."

"14 Μαρτίου 1941: Ημέρα κομβική. Οι Ιταλοί αλλάζουν τακτική και εκμεταλλευόμενοι την πυκνή ομίχλη που επικρατούσε εκείνο το πρωινό, και χωρίς προπαρασκευή Πυροβολικού, περνούν απαρατήρητοι από τα πλάγια του υψώματος, μέσα από μια χαράδρα, ώστε να βγουν στην πλάτη των Ελληνικών γραμμών. Στέκονται όμως πάρα πολύ άτυχοι. Πρώτον, διότι από τυχαίο γεγονός γίνανε αντιληπτοί από το 3ο Τάγμα του 19ου ΣΠ Σερρών με Διοικητή το Λοχαγό Κουτρίδη, το οποίο ερχόταν να αντικαταστήσει το εξαντλημένο από τον αγώνα Τάγματος των Θεσσαλών και δεύτερον διότι η ομίχλη, κατά τη διέλευσή τους μέσα από τη χαράδρα διαλύθηκε".

Σημειώσεις

1. Οι επιστολές δεν δημοσιεύονται ολόκληρες. Επίσης σε αρκετά σημεία άλλαξε η ορθογραφία και η σύνταξη τους, ενώ προστέθηκαν και αρκετά σημεία στίξης, για να γίνουν πιο κατανοητές.
2. Εκτός από τον Γεώργιο Γρουζίδη  στο μέτωπο της Αλβανίας από το χωριό μας πολέμησαν  και οι: Γεώργιος Ευαγγέλου, Θεόδωρος Νικολακούδης, Λεωνίδας Βουλγαρούδης, Αναστάσιος  Σαμαράς, Κώστας   Παπακωνσταντίνου, Δημήτριος  Τραγόπουλος, Κωνσταντίνος Χαλάτσης, Στυλιανός Συμεών, οι οποίοι μετά την κατάρρευση του μετώπου επέστρεψαν από την Αλβανία στο Ποδοχώρι με τα πόδια, κρυμμένοι στα βουνά. Αρκετοί άλλοι άνδρες του χωριού υπηρέτησαν σε άλλα μέρη μακριά από το μέτωπο.
3. Είκοσι περίπου χρόνια μετά τον θάνατο του Γεωργίου Γρουζίδη, ο γιος του Λευτέρης παντρεύεται την Ευρυδίκη Μπατακιδη, κόρη του Δημητρού Μπατακίδη, που το 1941 του έγραψε την τρίτη επιστολή.
4. Η γειτόνισσα Βικτώρια. Πρόκειται για την Βικτώρια Γούναρη και τα τέσσερα παιδιά της: τον Γιώργο, τον Αποστόλη, την Μαριγούδα και την Παναγιώτα.

Ευχαριστώ ιδιαίτερα το Σάκη Αγανίδη, εγγονό του Γεωργίου Γρουζίδη. Χωρίς την βοήθεια του  και την υποστήριξη του δεν θα μπορούσε να γραφτεί αυτό το άρθρο.

Βιβλιογραφία - Πηγές

1. Μαρτυρία Αθανάσιου Αγανίδη, Μουσθένη Καβάλας  

2, Γενικά Αρχεία Κράτους-Αρχεία Νομού Καβάλας. Συλλογή Αθανάσιου Αγανίδη, Μουσθένη Καβάλας

3. Αδάμου Κώστα (Κώτσιου). (1991). Δοκίμιο για την Ιστορία της Ποδογόριανης-Ποδοχωρίου Καβάλας.  Σόφια: Ανέκδοτο χειρόγραφο.

4. Τα παληκάρια της Μουσθένης.(2004). Μαρία Κονδυλίδου Φλώρου

5.  https://dis.army.gr/el/content/search-casualties/view/all?page=1600

"Η ζωή κουρμπάνι" : Ένα μυθιστόρημα στην Ποδογόριανη, τέλη 19ου - αρχές 20ου αιώνα

Μεγάλη επιτυχία και απήχηση είχε η παρουσίαση του νέου βιβλίου "Η ζωή κουρμπάνι" του Δημοσθένη Κοσλίδη που πραγματοποιήθηκε στις 13 Αυγούστου 2017, στο αμφιθέατρο της νέας πλατείας του Ποδοχωρίου.

Είχε προηγηθεί δύο μέρες πριν, στις 11 Αυγούστου, η παρουσίαση του βιβλίου στην Πρώτη Σερρών, γενέτειρα του συγγραφέα. Την εισήγηση για το βιβλίο και στις δύο παρουσιάσεις έκανε ο Νίκος Στόγιος.
Πριν και μετά την παρουσίαση ο συγγραφέας υπέγραψε  τα βιβλία του.

Η εισήγηση του Νίκου Στόγιου κινήθηκε σε τέσσερις κατευθύνσεις και εμπλουτίστηκε με ανάγνωση αποσπασμάτων του βιβλίου.

Α) Η Ζωή Κουρμπάνι είναι η τρίτη συγγραφική δουλειά του Δημοσθένη Κοσλίδη.  Έχουν προηγηθεί «Η λαογραφία Ποδογόριανης Παγγαίου» και «το Πέταγμα του Κορυδαλλού». Κοινά χαρακτηριστικά και των τριών βιβλίων είναι τα εξής:

α)   Αντλούν την έμπνευσή τους από τα μέρη που έζησε και αγάπησε ο συγγραφέας.

β) Μεταφέρουν μαρτυρίες ζωής των ανθρώπων της περιοχής.

γ)    Η μεταφορά αυτών των μαρτυριών ζωής αποτελεί για τον συγγραφέα και ένα είδος καθήκοντος.

Β) Φαίνεται πως το συγγραφέα απασχολούν δυο βασικές έννοιες:

α)  Η διάσωση της ιστορικής μνήμης. Το χαρακτηριστικό αυτό κυριαρχεί και σε όλη την νεοελληνική μυθιστοριογραφία.

β)  Η διάσωση των γλωσσικών ιδιαιτεροτήτων της περιοχής (λέξεις, εκφράσεις, γνωμικά, παροιμίες)

Γ)   Κουρμπάνι είναι η θυσία.

Στην περίπτωση του βιβλίου αφορά σε όλες τις μικρές και μεγάλες θυσίες των ηρώων του μυθιστορήματος, είτε αυτοί είναι Έλληνες, είτε Τούρκοι και στην προσπάθεια τους για ένα καλύτερο αύριο, για μια καλύτερη ζωή.

Δ) Στο βιβλίο εξυμνείται η φιλία, οι ανιδιοτελείς σχέσεις των ανθρώπων και ο έρωτας στην πλατωνική του έκφανση.

Η αποψή μας για το βιβλίο

Κρατώντας κάποιος στα χέρια του το μυθιστόρημα “Η ζωή Κουρμπάνι»’’ του Δημοσθένη Κοσλίδη, καταλαβαίνει με την πρώτη ματιά ότι έχει σχέση με το χωριό μας, την ιστορική αυτή κοινότητα που από τα στοιχεία φαίνεται ότι για πάνω από χίλια χρόνια  υπήρξε ως Ποδογόριανη και για τα τελευταία εκατό περίπου  ως Ποδοχώρι.

Οι αλλαγές που έχουν συντελεστεί τα τελευταία 100 χρόνια στο χωριό μας είναι πολύ μεγάλες και γίνονται εύκολα αντιληπτές μέσα από το βιβλίο. Εκτός από το προφανές που είναι το όνομα, το χωριό μας έχει αλλάξει εθνολογικά, πληθυσμιακά, πολεοδομικά, γλωσσολογικά,οικονομικά, μορφωτικά  και πολιτικά. Επίσης πέρασε από την παραγωγή του καπνού και των σιτηρών σε νέες παραγωγές.

Η καθόλου τυχαία εικόνα του Τούρκικου Χαμάμ στο εξώφυλλο του βιβλίου, προσδιορίζει, πρώτον την τοποθεσία όπου ξετυλίγεται η υπόθεση του μυθιστορήματος – που είναι το χωριό μας, η Ποδογοριανη - και δεύτερον την χρονική περίοδο που αυτή διαδραματίζεται, τα τελευταία δηλαδή χρόνια της Τουρκοκρατίας.

Αλλά και μέσα στο βιβλίο βρίσκουμε, άλλες περισσότερο και άλλες λιγότερο γνώριμες τοποθεσίες, αλλά και πρόσωπα  και ασχολίες του χωριού μας, όπως: την Ραχώνα, τον Προφήτη-Ηλία, τα τρία πέτρινα γεφύρια, την βρύση του Τσερίφ, το Χαμάμ, τον μαχαλά του Μπαλαμπάνου, τον νερόμυλο του Μπουγιούκ, τον Λάκκο,  το Μεσοχώρι (μπροστά στην κοινότητα), τον Τσιούρτσιουρα, την πλατεία Κύπαρις, τον τσεσμέ του Ικιούλουκλη, την εκκλησία του Αϊ-Γιώργη, τον  Παπα-Κωντσαντή, - πρόγονο των οικογενειών Παπακωνσταντίνου του χωριού μας-, το Κώτσιο τον Αδάμου και τέλος την  καπνοκαλλιέργεια.

Διαβάζοντας το βιβλίο, οι μεγαλύτερης ηλικίας αναγνώστες ανασύρουν μνήμες της παιδικής τους ηλικίας και μιας εποχής που χάθηκε και πέρασε ανεπιστρεπτί.

Αλλά και οι νεότεροι, θα ταξιδέψουν πίσω σε χρόνους που δεν γνώρισαν και ίσως δεν άκουσαν ποτέ για αυτούς.

Και αυτό συμβαίνει χάρη στο λεξιλόγιο που με τόση ευκολία χειρίζεται ο Δημοσθένης. Λέξεις που οι μεγαλύτεροι σε ηλικία κάτοικοι του χωριού,  όχι μόνο άκουγαν καθημερινά, αλλά πρόλαβαν και τις μίλησαν.

Ενδεικτικά αναφέρουμε μερικές: φουρκάλι, μαξούλι, σισίρντισε, βιράνιασε, αβλαντούσε, μούλωξαν, γιαζίκ, λεγένι, καλαμπαλίκι, ταϊφάς, αζάτι,  γεννήματα, μανιές, αντέτι, μπούκλος, ερμπάπι, καρντάσι …

Δεν θα είναι υπερβολή να   χαρακτηρίσουμε το μυθιστόρημα σαν ένα λεξιλογικό θησαυρό.

Στο πρώτο κεφάλαιο γνωρίζουμε του δύο ήρωες της ιστορίας:

τον Θοδωρή- τον έλληνα και τον Φεϊζουλά- τον τούρκο.

Ο Δημοσθένης εδώ δεν βιάζεται. Περιγράφει, εξετάζει, αναλύει τους χαρακτήρες του από κάθε οπτική γωνιά. Ταυτόχρονα μπαίνει μέσα στο μυαλό τους και την ψυχή τους. Θέλει να τους γνωρίσουμε καλά, κρατώντας  όμως κρυμμένα τα ανομολόγητα μυστικά τους.

Αυτά θα τα γνωρίσουμε στο δεύτερο κεφάλαιο με την αναδρομή στο παρελθόν, στην καθημερινότητα της Τουρκοκρατούμενης Ποδογόριανης. Εδώ μαθαίνουμε το γιατί και το πώς της ιστορίας. Ο Δημοσθένης παίρνει τα γεγονότα  και τα κάνει παραμύθι. Μαθαίνουμε και άλλα πολλά για το χωριό μας. Για μια άλλη κοινωνία πολυπολιτισμική, ανεκτική, αλλά και  βασανισμένη, καχύποπτη, με αγεφύρωτες διαφορές και υποβόσκουσες εντάσεις.

Στο τρίτο κεφάλαιο έρχεται η κορύφωση του δράματος, το τραγικό, το μοιραίο, το αναπόφευκτο, αλλά και η λύτρωση, αφού οι πρωταγωνιστές του δράματος κάνανε την ζωή τους κουρμπάνι για να βρει το χωριό μας την γαλήνη του.

Η γραφή  του Δημοσθένη δεν είναι ανάλαφρη, ευκολοδιάβαστη, αδούλευτη. Είναι μεστή, πυκνή, γεμάτη νοήματα και ίσως δεν αρκεί η πρώτη ανάγνωση για να κατανοήσουμε όλη την λαϊκή σοφία, μέσα από τα αποφθέγματα που περιέχει.

Οι ζωές των προσώπων της ιστορίας ορίζονται από την μοίρα, το ριζικό,  το πεπρωμένο τους. Συνεχής είναι όμως ο αγώνας τους να απαλλαγούν από αυτό, να ορίσουν οι ίδιοι το μέλλον τους, να αλλάξουν την τύχη τους  και να πάρουν  την ζωή τους στα χέρια τους.

Αυτό  είναι και το αισιόδοξο μήνυμα του βιβλίου: Ότι παρά τις αντιξοότητες, τα εμπόδια και τις δυσκολίες της ζωής, ό άνθρωπος δεν σταμάτα να ελπίζει, να παλεύει  και να αγωνίζεται …

Τέλος η Πρόεδρος του Συλλόγου Γυναικών Πρώτης, Αγγελική Κλειδαρά, έκανε την παρακάτω ανάρτηση σε ιστοσελίδα κοινωνικής δικτύωσης. 
"Την Παρασκευή, 11 Αυγούστου 2017 ανοίξαμε ένα ακόμη παράθυρο στον πολιτισμό. Στην Κεντρική πλατεία του χωριού έγινε η παρουσίαση του νέου βιβλίου του Πρωταίου συγγραφέα κ. Δημοσθένη Κοσλίδη, την οποία οργάνωσε ο Σύλλογός μας. Ήταν τιμή και χαρά μας. Παρόν στην παρουσίαση ήταν και ο κ. Νίκος Στόγιος, εκπαιδευτικός στις Βρυξέλλες και Διδάκτωρ γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου, ο οποίος αναφέρθηκε στην αυθεντική γλώσσα και την πλοκή του βιβλίου. Στο τέλος ο συγγραφέας συγκινημένος, μίλησε στο υπέροχο κοινό που είχαμε, για τις εσωτερικές του δυνάμεις και ανησυχίες, που τον οδηγούν στο γράψιμο.

Το νέο βιβλίου του Δημοσθένη Κοσλίδη είναι ένα πολύ ωραίο μυθιστόρημα με έναν πολύ ωραίο τίτλο. Η ΖΩΗ ΚΟΥΡΜΠΑΝΙ και δεν έχει καμιά σχέση με τις γιορτές που γίνονται σε μερικά χωριά, που σφάζουν μεγαλόσωμα ζώα, τα μαγειρεύουν και τρώει όλο το χωριό. Κουρμπάνι εδώ σημαίνει θυσία της ζωής, θυσία της ψυχής των ηρώων, που κάνουν τη ζωή τους Κουρμπάνι, για το χωριό, την οικογένεια, την τιμή της οικογένειας, τη φιλία… Ο τίτλος είναι πολύ ωραίος, σε εξιτάρει, σε τραβά. Το βιβλίο περιγράφει μια πολύ δυνατή ιστορία, έχει ένα πολύ ζωντανό κείμενο, με πολλά επίθετα και προσδιορισμούς, πολλές τούρκικες λέξεις, τις οποίες εξηγεί, αλλά μπαίνει και μέσα στις ψυχές των ηρώων και εξηγεί τα συναισθήματά τους.
Η ιστορία διαδραματίζεται τα τελευταία 40-45 χρόνια της τούρκικης κατοχής και η τελευταία πράξη του δράματος γράφεται την ημέρα της απελευθέρωσης.
Η ιστορία διαδραματίζεται σε ένα χωριό, το Μπάνσκιοϊ, που είναι στους πρόποδες ενός βουνού, πρέπει να είναι το Παγγαίο, έχει δυο μαχαλάδες -ένα τούρκικο και ένα των γρεκών-, τους οποίους χωρίζει ένα ποτάμι με πολλές πηγές, κάτι σαν τον Μπουρντάνο και τους μαχαλάδες ενώνουν τρία τοξωτά πέτρινα γεφύρια. Το βιβλίο είναι ένα πολύ δυνατό μυθιστόρημα και αξίζει να διαβαστεί από όλους μας.
Δεν είναι εύκολο να γράψει κανείς βιβλίο, ούτε μαθαίνετε, ούτε διδάσκεται. Χρειάζεται πολύ δουλειά, ταλέντο και χάρισμα, είναι μια ανάγκη. Ο συγγραφέας ξεδιπλώνει την ψυχή του, την αποτυπώνει σε ένα χαρτί και έτσι αφήνει τη σφραγίδα του για τις επόμενες γενιές. Γι΄αυτό και οι συγγραφείς αγαπούν πολύ τα βιβλία τους, σαν παιδιά τους. Ευχαριστώ το Δημοσθένη που απευθύνθηκε στο Σύλλογο Γυναικών. Ήταν τιμή και χαρά για μας. Τον συγχαίρω για το βιβλίο του, εύχομαι να είναι καλοτάξιδο και να κάνει συντροφιά σε χιλιάδες αναγνώστες."

Η Ποδογόριανη στoν Μακεδονικό Αγώνα 1905-1908

Ελάχιστοι σήμερα γνωρίζουν για την συμμετοχή των κατοίκων της Ποδογόριανης (Ποδοχωρίου) στον Μακεδονικό Αγώνα του 1905-1908. 

Ιωάννης Μπατάκας (1904-1978)  

Η Ποδογόριανη, ελληνορθόδοξη κοινότητα, με ψηλό εθνικό φρόνημα και ζήλο προς τα γράμματα, δεν θα μπορούσε να απουσιάζει από αυτόν τον εθνικό   αγώνα. Μόλις λίγα χρόνια πριν το 1882 είχε ολοκληρωθεί  η ανέγερση    του Ιερού ναού του Αγίου Γεωργίου που ξεκίνησε το 1847, ενώ το 1900 περίπου είχε κτισθεί  "νέον διδακτήριο"  με τις συνδρομές της αδελφότητας των νέων κάτω από την καθοδήγηση του "Λευίτη"- ιερέα του χωριού. Για τους παραπάνω λόγους, η συμμετοχή κατοίκων της Ποδογόριανης  ενάντια στα σχέδια εκβουλγαρισμού της Μακεδονίας ήταν αυτονόητη. 

Αλλά ας πάρουμε τα γεγονότα με την σειρά.
Ο Κωνσταντινος Νταής (Καπετάν Τσάρας) του Δημητρίου και της Ευαγγελίας γεννήθηκε το 1880 στο Μεσενικόλα της Καρδίτσας. Σταδιοδρόμησε ως στρατιωτικός και πρόσφερε με αυτοθυσία τις υπηρεσίες του στην πατρίδα, στα δύσκολα χρόνια του Μακεδονικού Αγώνα.
Την 1^η Ιουνίου 1905 με αίτηση του ζήτησε από το αρχηγό του κομιτάτου, στρατηγό Δαγκλή Παναγιώτη , να του επιτραπεί να έρθει στο διαμέρισμά Δράμας-Καβάλας-Παγγαίου. Εδώ μπήκε στην υπηρεσία του Προξενείου Καβάλας και της Μητρόπολης Δράμας και ανέλαβε να συγκροτήσει αντάρτικο Σώμα από ντόπιους.

Εφοδιασμένος με το απαραίτητο «νοφούζι» (Οθωμανικό πιστοποιητικό γέννησης) και με το ψευδώνυμο Σπιναρίδης Ευστράτιος «εκ του χωρίου Πλακάδου Μυτιλήνης», έφτασε στις 15 Αυγούστου  στην Δράμα. Ύστερα από πολύωρη σύσκεψη αποφασίστηκε να αναλάβει τη Διεύθυνση των Σχολών Προσωτσάνης, για να μπορεί με την ιδιότητα του Δασκάλου να μελετήσει και να οργανώσει το διαμέρισμα, ώστε την κατάλληλη ώρα να συγκροτήσει αντάρτικο Σώμα.

Χωρίς να χάσει χρόνο οργάνωσε επιτροπές σε όλα σχεδόν τα χωριά, όπου υπήρχε Ελληνική Κοινότητα. Οι επιτροπές ήταν 3μελείς και 5μελείς ανάλογα με τον πληθυσμό του χωριού.

Έργο των επιτροπών ήταν να παρακολουθούν τη βουλγάρικη προπαγάνδα, να αντιδρούν σε αυτή και να επιλέγουν νέους για εκτελεστικά όργανα, να προμηθεύουν οπαδούς και οδηγούς στα αντάρτικα Σώματα, να φροντίζουν την τροφοδοσία  και ενδυμασία τους και γενικά να φροντίζουν για την επιτυχία του έργου των Σωμάτων.

Τα έργο του δυστυχώς σταμάτησε στα τέλη Μαρτίου του 1907, όταν θεωρήθηκε ένοχος για τον φόνο σημαντικού Βούλγαρου πράκτορα, πιάστηκε από τις τούρκικες αρχές, βασανίστηκε, χωρίς φυσικά να ομολογήσει, και μεταφέρθηκε στις φυλακές της Μυτιλήνης. Εκεί κρατήθηκε για τρεις μήνες (σε άλλες πηγές αναφέρεται 6μηνη φυλάκιση), οπότε κατόρθωσε να αποδράσει και να φτάσει στην Αθήνα με κλονισμένη σοβαρά την υγεία του εξαιτίας των βασανιστηρίων.

Υστέρα από μηνιαία νοσοκομειακή νοσηλεία, «μετέβη εις την περιοχήν του Παγγαίου, όπου συγκρότησε το Σώμα του (15μελές) εξ εντοπίων και ήρχισε ν’ αναπτύσσει πλούσιαν δράσιν» με το όνομα καπετάν Τσάρας «μέχρι τέλους Ιουνίου 1908».

Η ανταρτοομάδα συγκεντρώθηκε στο χωριό Πρώτη Σερρών, στις πλαγιές του Παγγαίου. Εκεί στο σπίτι του προέδρου της Τοπικής Επιτροπής Αμύνης, Καραμανλή, έδωσαν οι μακεδονομάχοι τον όρκο πίστεως και ξεκίνησαν για τα λημέρια τους στο Παγγαίο.

Σκοπός του Σώματος ήταν να προστατεύσει τα ελληνικά χωριά από τους Βούλγαρους κομιτατζήδες. Να προβαίνει σε αντίποινα εναντίων των βουλγάρικων χωριών. Να εξαπολύει επιθέσεις κατά των βουλγάρικων συμμοριών. Να εμποδίσει την κάθοδο Βούλγαρων στην πεδιάδα της Δράμας και Καβάλας και να εμπνεύσει το αίσθημα της ασφάλειας στον ελληνικό πληθυσμό, που έπρεπε να περιμένει την απελευθέρωσή του από την πατρίδα Ελλάδα. Κατάφερε να επιτύχει τους στόχους του, αφού προστάτευσαν τα γύρω χωριά (Δοξάτο, Χωριστή, Πρώτη, Ροδολείβος κ.α.) από πυρπολήσεις και δολοφονίες, ενώ περιορίστηκε η κάθοδος Βουλγάρων που με το πρόσχημα των θεριστών, έκαναν προπαγάνδα.

Επιτροπές, οδηγοί και εκτελεστικά όργανα υπήρχαν στην Δράμα, Τσατάλτσα (Χωριστή), Δοξάτο, Εδερνιτζίκ( Αδριανή), Προσωτσάνη, Πλεύνα (Πετρούσα), Βώλακα, Πράβι (Ελευθερούπολη), Μεσορόπη, Νικήσιανη.
    

Στα παρακάτω χωριά υπήρχαν μόνο πράκτορες: Ελευθεραί, Αυλή, Παλαιοχώρι, Ποδογόριανη, Κάριανη.

Από την Ποδογόριανη οι Παπαγεώργης (Γεώργιος) και Ζαχαρίας (Καράμπελας) αναφέρονται στο χειρόγραφο του ίδιου του Καπετάν Τσάρα, όπως φαίνεται και  στις παραπάνω φωτογραφίες. Ο πρώτος ως πράκτορας και ο δεύτερος ως οδηγός βουνού.

Σε αυτή την  φωτογραφία, σε κάποια πλαγιά του Παγγαίου πάνω δεξιά απεικονίζονται οι Μακεδονομάχοι Ζαχαρίας Καράμπελας (1885-1939) (15) και Βασίλης Παπακωνσταντίνου (16). Το έτος που αναγράφεται στην φωτογραφία  μάλλον είναι λάθος, αν δεχτούμε ότι το Αντάρτικο Σώμα δημιουργήθηκε το 1907.

Η ίδια φωτογραφία αλλά με τα ονόματα των μακεδονομάχων χειρόγραφα, βρίσκεται στην κατοχή της Χρυσούλας Καράμπελα-Χαριζάνη, κόρης του Ζαχαρία Καράμπελα.            

Σύμφωνα με μαρτυρίες   στον Μακεδονικό Αγώνα συμμετείχαν και οι αδελφοί Μιχάλης και Σταύρος Παπακωντσαντίνου, όπως  και ο Αμπατζής Κωνσταντίνος. 

Το παρακάτω τραγούδι ήταν το αγαπημένο τραγούδι του Ζαχαρία Καράμπελα οδηγού του Σώματος του καπετάν Τσάρα, όπως το τραγούδησε η σύζυγός του Αλεξάνδρα Γούναρη-Καράμπελα και καταγράφηκε το 1977, και αναφέρεται στον Καπετάν Τσιάρα, και το λημέρι των ανταρτών στο Παγγαίο.

Στον γιαλένιου τουν ουντά,     

κάθιτ’ ου καπετάνιους

και τα παιδιά του ήλιγι                       
και τα παιδιά του λέει:

                                                        

-Για αφκρισθείτε, μωρέ σεις παιδιά,    
άιντε,  αν δείτε κείνο το βουνό 

πως άναψε και καίγει

εκεί θα λημεριάσουμι, παιδιά,

θα στήσουμε λημέρι  

πώ ΄χει ντα κρύα   τα νερά   
και τα παχιά κριγιάρια 

εκεί θα λημεριάσουμε, παιδιά.

Παρακάτω παρατίθεται το ίδιο τραγούδι που τραγουδιόταν στην Μεσορόπη με κάποια διαφοροποίηση.

Ο γερο- καπετάνιος (χορευτικό βαρύ λεβέντικο)

Άιντε, και στον γυαλένιο τον  ουντά,

Κάθετ’ ο καπετάνιος-παιδιά μ’                

Οφ…και τα παιδιά του (μωρέ) μάλωνε                 

Οφ…και τα παιδιά του (μωρέ) μάλωνε      

 Άιντε και τα παιδιά του  μάλωνε και στα παιδιά του λέγει       

-παιδιά μ’  
                                                                                                      

Οφ… –Αφουγκρισθήτε σεις μωρέ παιδιά                       

Άιντε,  αφουγκρισθήτε βρε παιδιά             

τι λέγ’  ο καπετάνιος  -παιδιά μ’,

Οφ..! Το βλέπ’ τε ‘κεινο μωρέ το βουνό;                

Άιντε,  το βλέπ’ τε ‘κεινο το βουνό   που στέκει αντικρύ μας,   

πώχει αντάρα στην κορφή και καταχνιά στον κάμπο,

-παιδιά μ΄; 

Οφ…εκεί παιδιά μ’, θα λημεριάσουμε, 

Άιντε, εκεί θα λημεριάσομε, θα στήσουμε λημέρι, παιδιά μ’,

Οφ…που φέρν’ η Βλάχα το ψωμί πρωί και μεσημέρι, 

παιδιά μ’,    

Εκεί, παιδιά μ’ θα λημεριάσουμε.

Σημειώσεις 

1. Η  πρώτη φωτογραφία είναι του Ιωάννη Μπατάκα. Ο Ιωάννης Μπατάκας γεννημένος το 1904 φυσικά δεν μπορούσε να είναι Μακεδονομάχος. Ενήλικας πια φοράει στολή Μακεδονομάχου, άγνωστο γιατί, -ίσως μόνο για να φωτογραφηθεί-, όπως δεν είναι γνωστό και σε ποιόν ανήκε η στολή. Σύμφωνα με μαρτυρίες δεν πρέπει να ανήκε σε συγγενικό του πρόσωπο.

Βιβλιογραφία

• Αγγελικής Χ. Κιούρτση-Μιχαλοπούλου, Θωμάς Γκισδαβός (1902-1979): Ένας λαϊκός ποιητής και συλλογέας δημοτικών τραγουδιών και εθίμων της Μεσορόπης Παγγαίου.
• Αγγελικής Χ. Κιούρτση-Μιχαλοπούλου, Ο Καπετάν Τσάρας και η δράση του στην περιοχή του Παγγαίου (1905-1908). Μέσα από χειρόγραφες σημειώσεις του ιδίου και από ντόπιους πληροφοριοδότες.
• Χατζηκυριάκου, Γ. (1962). Σκέψεις και εντυπώσεις εκ περιοδείας ανά την Μακεδονία(1905-1906). Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου.
• 1821-1923. 102 ГОДА БОРЬБЫ ЗА РОДИНУ И СВОБОДУ. История одной греческой семьи, раскрывающаяся в  реликвиях, фотографиях и открытках того времени. (102 χρόνια αγώνων για την Πατρίδα και την Ελευθερία. Η ιστορία μιας ελληνικής οικογένειας μέσα από κειμήλια, φωτογραφίες και καρτ-ποστάλ της εποχής) .
• Μαρτυρίες: Χρυσούλα (Ξενούδη)Καράμπελα-Χαριζάνη, Ελένη Παπακωνσταντίνου, Βιγρινία Μπατάκα.