Ιδιωτικό Γυμνάσιο Ποδοχωρίου "ΑΜΦΙΠΟΛΙΣ" (1963-1965)

Η σημαία του Ιδιωτικού  Γυμνασίου Ποδοχωρίου

Στις αρχές της  δεκαετίας του ’60 παρατηρείται μια έκρηξη στην ίδρυση ιδιωτικών Γυμνασίων στον Νομό Καβάλας.

Ιδιωτικό Γυμνάσιο Νέας Περάμου,  Νικήσιανης,  Κρηνίδων, Λιμένα και Λιμεναρίων Θάσου, Αρρένων Καβάλας «Ο ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΗΣ ΛΟΥΚΑΣ», τα  Εκπαιδευτήρια Καβάλας «ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ» και  τέλος το Ιδιωτικό Γυμνάσιο Ποδοχωρίου «ΑΜΦΙΠΟΛΙΣ».

Λεπτομέρεια της σημαίας ζωγραφισμένη στο χέρι

Το 1963 ο Ιερέας και Θεολόγος  Αστέριος Βλαχόπουλος από την Ιερισσό Χαλκιδικής, έχοντας στο ενεργητικό του ήδη από το 1957, την λειτουργία του Ιδιωτικού Γυμνασίου Ιερισσού,   αποφασίζει να ιδρύσει Ιδιωτικό Γυμνάσιο και  στο Ποδοχώρι.

  Ανακοίνωση Εγγραφών στο  Ιδ. Γυμνάσιο Ιερισσού (1957)

Ιδιωτικό Γυμνάσιο Ιερισσού

Ο Παπά-Στέργιος, όπως τον θυμούνται ακόμη στην Ιερισσό, γιός αγιογράφου, γεννήθηκε το 1914. Χειροτονήθηκε διάκος το 1947  και από το 1949 για τρία χρόνια υπηρέτησε στον ιερό ναό Αγίου Σπυρίδωνος Τριανδρίας Θεσσαλονίκης. Το 1963 βρίσκεται  και υπηρετεί στον Ιερό Ναό Αγίας Βαρβάρας Καβάλας. Παντρεύτηκε την Ξανθή Μοσχάτου,  κόρη του Μιχάλη Μοσχάτου, ιδιοκτήτη  του Ναυπηγείου Καβάλας  και απέκτησαν τρία  παιδιά. 

Ναυπηγείο Υιών Μ. Μοσχάτου

Ο γιος τους Μιχάλης Βλαχόπουλος διετέλεσε δήμαρχος Ιερισσού την τετραετία 2006-2010. Μάλιστα όταν επικοινώνησα μαζί του για να μου δώσει πληροφορίες για τους γονείς του, μου ανέφερε ότι είχε στην κατοχή του την σημαία του Ιδιωτικού Γυμνασίου, την οποία στην συνέχεια μου απέστειλε. Το ιστορικό αυτό κειμήλιο  βρίσκεται πλέον στα χέρια μου και κάποια στιγμή θα αποδοθεί εκεί που ανήκει, στο Γυμνάσιο Ποδοχωρίου.

Ο πατέρας Αστέριος Βλαχόπουλος
στην Πλατεία Ελευθερίας στην Καβάλα

Ξανθή Μοσχάτου
και Αστέριος Βλαχόπουλος

Αρχές Μαρτίου του ‘63, η Ξανθή Βλαχοπούλου, σύζυγος του Αστέριου Βλαχόπουλου αιτείται την ίδρυση “μεικτού ημερησίου Γυμνασίου εν Ποδοχωρίω Καβάλας“.

Με την υπουργική πράξη 67247,  που δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ 169 / 01-07- 1963  “χορηγείται άδεια ίδρυσης των τριών πρώτων τάξεων του ιδιωτικού ημερήσιου εξαταξίου Γυμνασίου εν Ποδοχωρίω Καβάλας από του σχολικού έτους 1963-1964”.

Το Νοέμβριο του ιδίου χρόνου η Ξανθή Βλαχοπούλου με συμβολαιογραφική πράξη “διορίζει ειδικόν αυτής πληρεξούσιον, αντιπρόσωπον και αντίκλητον της, τον σύζυγον αυτής Αστέριον  Βλαχόπουλον Ιερέα”,  «ίνα ούτος εξ ονόματός της διαχειρίζεται τω εν Ποδοχωρίου-Παγγαίου λειτουργούν εκπαιδευτήριο».

Η οικία Γεωργίου Καραπέδη σήμερα

Στις 3 Αυγούστου του ’63 υπογράφεται ιδιωτικό συμφωνητικό  μεταξύ του Γεώργιου Καραπέδη και του ιερέα Αστέριου Βλαχόπουλου για την εκμίσθωση του  οικήματος του πρώτου, που βρίσκεται στο Ποδοχώρι “έναντι των αποθήκης του Συνεταιρισμού ”.

Η διάρκεια της μίσθωσης ορίζεται από την 1η Σεπτεμβρίου του 1963  μέχρι την 31 Αυγούστου 1964. Το μίσθωμα συμφωνείται σε 6.500 δραχμές και θα καταβληθεί σε δύο  δόσεις, μια  στην έναρξη και μια στην λήξη του σχολικού έτους. Τον  Μάιο του ’64 υπογράφεται νέο συμφωνητικό  για ένα επιπλέον έτος με ετήσιο  μίσθωμα 6.750 δραχμές.

Τον Οκτωβρίου  του  ’63, η Επιτροπή Ελέγχου Καταλληλότητας Διδακτηρίων προέβη σε  “αυτοψία του οικήματος»  και έλεγχο της  αίθουσας εμβαδού 40 τετραγωνικών μέτρων, η οποία πρόκειται να στεγάσει την Α΄  Τάξη.

Στην έκθεση της αναφέρει ότι την “φωτιστική επιφάνεια προσδίδουν πέντε παράθυρα",  “η αίθουσα τυγχάνει κατάλληλος”, μπορεί να στεγάσει 33 μαθητές και ότι “το διδακτήριον πληροί τους όρους στερεότητας, υγιεινής και παιδαγωγικής” .

Μαθητής στο μπαλκόνι του Ιδιωτικού Γυμνασίου Ποδοχωρίου

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο Εσωτερικός Κανονισμός Λειτουργίας του Γυμνασίου, με τα 16 άρθρα του, που σκιαγραφεί ανάγλυφα το εθνικό, ηθικοθρησκευτικό και κοινωνικοπολιτικό κλίμα της εποχής.

Στο πρώτο άρθρο αναφέρεται πως ιδρύθηκε «Ιδιωτικόν μικτόν Γυμνάσιον εν Ποδοχωρίω με εξ τάξεις, φέρον της προσωνυμίαν “ΑΜΦΙΠΟΛΙΣ”». 

Σκοπός του  «η δημιουργία μαθητών με υγιείς θρησκευτικάς και ηθικάς αρχάς και με ακμαίον το εθνικόν φρόνημα». Εκτός των άλλων, το «κατάλληλον οίκημα, πληρούν όλους τους όρους της υγιεινής και παιδαγωγικής» και τα «χαμηλά δίδακτρα, τα οποία είναι προσιτά εις όλους συμβάλουν εις την διαπαιδαγώγηση της ελληνικής νεολαίας».

Εις την Α’ τάξη γίνονται δεκτοί κατόπιν εισιτηρίων εξετάσεων, «μαθητές ή μαθήτριες κάτοχοι απολυτηρίου Δημοτικού Σχολείου», ενώ προϋπόθεση για την εγγραφή αποτελεί  η  δήλωση του γονέα-κηδεμόνα ότι αποδέχεται τους όρους του Εσωτερικού Κανονισμού.

Απολυτήριο Δημ. Σχολείου Ποδοχωρίου

Απολυτήριο  Δημ. Σχολείου Οφρυνίου 

Απολυτήριο  Δημ. Σχολείου  Μουσθένης 

Κάθε μαθητής υποχρεούται να καταβάλει προς το Δημόσιο τα  τέλη εγγραφής, την μαθητική πρόνοια και την εισφορά υπέρ της ιδιωτικής εκπαίδευσης. Επιπλέον πρέπει να καταβάλει για την φοίτηση του δίδακτρα, που ορίζονται σε 250 δραχμές μηνιαίως για τους μαθητές της Κοινότητας Ποδοχωρίου και  σε 200 δραχμές για τους μαθητές των γύρω χωριών.

Μεγάλο μέρος του εσωτερικού κανονισμού καταλαμβάνουν οι κανόνες που αφορούν στην ένδυση και την συμπεριφορά των μαθητών, τόσο εντός όσο και εκτός  του σχολείου.

«Τα ενδύματα των μαθητών πρέπει να είναι πάντοτε καθαρά και περιποιημένα. Γενικώς δε, η περιβολή του μαθητού και της μαθητρίας πρέπει να είναι σοβαρά και να μην ακολουθεί τας εκάστοτε επιταγάς της μόδας. Απαγορεύεται η χρήσις παντελονιού τζογέ, κ.λ.π.

Τζογέ ή τρόμπα: φαρδύ επάνω,
στενό κάτω, σωλήνας περίπου

(το τζογέ παντελόνι  ήταν το σήμα κατατεθέν των παλιών κουτσαβάκηδων)

"Οι μαθηταί δέον να φέρουν πηλίκιο ομοιόμορφο. Η κόμη των μαθητών των μεν τριών  πρώτων τάξεων  θα κείρεται δια χοντρής μηχανής, των δε τριών τελευταίων δια ψαλίδος, αφιεμένου μέρους της κόμης 2-3 εκατοστών έμπροσθεν".

«Αι μαθήτριαι δέον να φέρωσι  πάντοτε την σχολικήν ποδιάν σιδερωμένην και ουχί αποχρωματισμένην, χρώματος μελανού. Επίσης δέον να φέρωσι λευκόν γιακάν και ταινίαν  εις  την κώμην των, κυανού ή λευκού χρώματος. Το σχήμα της κόμης των να ανταποκρίνεται εις ένα τύπον  σύγχρονον μεν, αλλά ελληνοπρεπή, κομψόν και σεμνόν. Απαγορεύεται να κυκλοφορούν εκτός του σχολείου με μακρυές  κάλτσες, τακούνια και τσάντες».

Στην είσοδο του Γυμνασίου -Μαθηταί με πηλίκιον 
και μαθήτριαι με ποδιάν και ταινίαν εις την κώμη 

"Η κυκλοφορία κατά τας εσπερινάς ώρας επιτρέπεται μέχρι την 8^ην  μ.μ. δια τους μήνας Σεπτέμβριον έως Φεβρουάριον και  μέχρι την 9^ην  μ.μ. για τους λοιπούς μήνας. Δεν επιτρέπεται εις τους μαθητάς να συχνάζουν εις τα καφενεία, σφαιριστήρια και λοιπά κέντρα, ακατάλληλα δια τους νέους, και εις τα οποία διαφθείρεται το ήθος αυτών".

"Η φοίτησις εις κινηματογράφους επιτρέπεται εις έργα κρινόμενα ως κατάλληλα και κατά τας ημέρας καθ’  οίας δεν λειτουργεί το σχολείο".

Ανάλογες με των μαθητών είναι και οι υποχρεώσεις και τα καθήκοντα των καθηγητών του Γυμνασίου. Ο εκπαιδευτικός πρέπει να  "είναι πάντα πρόθυμος εις την εκτέλεσιν πάσης σχολικής εργασίας, κινήσεως και εν γένει ζωής των εκπαιδευτηρίων, καθιστάμενος υπόδειγμα φιλοπονίας, τάξεως, ακριβείας, σεμνότητας και κοσμιότητας".

"Επιβλέπει πατρικώς τους μαθητές καθ’ όλας τας ώρας, της εν τω σχολείω παραμονής των, ως φίλος και οδηγός των".

Τον Σεπτέμβριο του ‘63 ο Αστέριος Βλαχόπουλος διορίζεται ως θεολόγος "για  μιαν  διετία, για διδασκαλία των προβλεπόμενων μαθημάτων με 16 ώρες εβδομαδιαίως". Ταυτόχρονα αναλαμβάνει  και την θέση του Διευθυντή.

Για άγνωστο λόγο στις 15 Οκτωβρίου αποχωρεί από το σχολείο και  η Διεύθυνση ανατίθεται προσωρινά σε άλλο θεολόγο καθηγητή,  υπό την προϋπόθεση που τίθεται από την προϊσταμένη αρχή προς την διοίκηση του Γυμνασίου "ότι θέλετε μεριμνήσετε το ταχύτερον εις την εξεύρεσιν Διευθυντού έχοντος τα νόμιμα προσόντα".

Το 1964 ο Αστέριος Βλαχόπουλος αναλαμβάνει ξανά την Διεύθυνση του Γυμνασίου για τα επόμενα τρία χρόνια.

Ωρολόγιο πρόγραμμα Α΄ Τάξης 1963-1964

Τα μαθήματα διδάσκονται από  δυο  μόνο καθηγητές: έναν θεολόγο  που  διδάσκει Αρχαία και Νέα Ελληνικά, Γραμματική, Έκθεση, Ιστορία και Θρησκευτικά και έναν μαθηματικό που διδάσκει Αριθμητική και  Πρακτική Γεωμετρία, Στοιχεία Φυσικής και Χημείας  και  Γεωγραφία.

Τα μαθήματα γίνονται έξι μέρες την εβδομάδα από Δευτέρα έως Σάββατο. Οι εβδομαδιαίες ώρες διδασκαλίας, συμφώνα με το ωρολόγιο πρόγραμμα, είναι 26, με 4 τετράωρα και 2 πεντάωρα. Μια φορά τον μήνα, την πρώτη ώρα του Σαββάτου γίνεται υποχρεωτικός εκκλησιασμός.

Τον  Σεπτέμβριο του ‘63  διορίζεται  και  καθηγήτρια Αγγλικών για  4 ώρες την εβδομάδα, αλλά πριν κλείσει μήνας  παραιτείται "λόγω της μεγάλης απόστασης" από την Καβάλα, του "μικρού αριθμού ωρών" και του "ελάχιστου ποσοστού αμοιβής".

Για τον διορισμό των καθηγητών στο  Ιδιωτικό Γυμνάσιο, εκτός των τυπικών προσόντων, προϋπόθεση αποτελεί  και η υπογραφή της Δήλωσης μετανοίας ή Αποκηρύξεως του κομμουνισμού.

   

Δήλωση μετανοίας ή Αποκηρύξεως του κομμουνισμού

 

 

Για την εισαγωγή των μαθητών στη Α΄ Τάξη  διενεργήθηκαν εισιτήριες εξετάσεις τον Ιούλιο και τον Σεπτέμβριο του ’63. Από τους 33 υποψήφιους, επιτυγχάνουν και φοιτούν  27 μαθητές.

 

Μαθητικό Δυναμικό 1963-1965

Το επόμενο έτος στην Α΄ Τάξη εγγράφονται 30 μαθητές, ενώ στη στην Β΄ Τάξη, αν και προάγονται  25 συνεχίζουν μόνο  20, ενώ εγγράφεται και ένας νέος μαθητής.

Τον Σεπτέμβριο  του ’65 εγγράφονται συνολικά 63 μαθητές οι οποίοι κατανέμονται ως εξής: Α’ Τάξη  17 μαθητές,  Β΄ Τάξη  27 μαθητές, Γ΄ Τάξη   19 μαθητές.  

Μαθητές σε ώρα μαθήματος

Η πλειοψηφία των μαθητών που φοιτούν προέρχεται  από τα χωριά Ποδοχώρι(12), Πλατανότοπο(12), Κοκκινοχώρι(8), Ακροπόταμο(7) και Ορφάνι(8) και Κάριανη(6). Ενώ 1 έως 3  μαθητές κατάγονται από τα χωριά Μεσορόπη, Γαληψώ, Οφρύνιο, Σιδηροχώρι, Κρηνίδες, Καλαμπάκι και Ιερισσό. Ο μοναδικός μαθητής από την Μουσθένη  που θέλησε να φοιτήσει στο γυμνάσιο απορρίφθηκε στις εισιτήριες εξετάσεις.

Η αναλογία των μαθητών που φοιτούν είναι  2 αγόρια προς 1 κορίτσι.

Ως  προς την κοινωνική  προέλευση των μαθητών παρατηρούμε ότι σε ποσοστό  87% ,  54 από τους 62 γονείς, είναι  αγρότες και μεταξύ αυτών τρεις κτηνοτρόφοι, και το υπόλοιπο 13% είναι : δύο ιερείς, ένας παντοπώλης, ένας πρατηριούχος, ένας λογιστής, ένας εμπειροτέχνης  ξυλουργός, ένας  κοινοτικός γραμματέας και ένας υπάλληλος ΥΕΒ.

Μαθητές  σε ώρα διαλείμματος

Στις 6 Οκτωβρίου του ’65 υποβάλλεται από την Ξανθή Βλαχοπούλου  αίτηση για ανάκληση της άδειας του Ιδιωτικού Γυμνασίου λόγω ιδρύσεως  Δημοσίου Γυμνασίου.

Με  την Υπουργική Απόφαση 113 259, που δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ 435/15-11-65  αίρεται η άδεια ιδρύσεως και λειτουργίας του Ιδιωτικού Γυμνασίου.

Τον Νοέμβριο του 1965 διενεργούνται εξετάσεις για την εισαγωγή των μαθητών στο Δημόσιο πλέον Γυμνάσιο.

Στην επιτροπή διενέργειας εξετάσεων  συμμετέχει και η νεοδιόριστη φιλόλογος Αλίκη Πλουμή από το Ποδοχώρι.

1965-1966: Η Αλίκη Πλουμή με μαθητές του 
   Γυμνασίου  Ποδοχωρίου (Παράρτημα Γυμν. Ελευθερούπολης)

Το Δημόσιο Γυμνάσιο Ποδοχωρίου λειτουργεί αρχικά ως παράρτημα του Γυμνασίου Ελευθερούπολης.

Μάλιστα συνέχισε την λειτουργία του στο ίδιο κτήριο, όπως προκύπτει  από το μισθωτήριο συμβόλαιο μεταξύ  του Προέδρου της κοινότητας Χρήστου Γκέντζογλου και του ιδιοκτήτη Γεωργίου Καραπέδη. Η διάρκεια της μίσθωσης αρχίζει την 1^η Δεκεμβρίου ’65 και λήγει στις 25 Ιουνίου του ’66 με τον όρο ότι, "αν το Γυμνάσιο στεγασθεί σε Δημόσιο οίκημα, η σύμβαση θα λήξει νωρίτερα".

Ένα χρόνο νωρίτερα όμως, ήδη από τον Δεκέμβριο του ’64,  οι κάτοικοι του Ποδοχωρίου κινητοποιούνται και ιδρύουν Μορφωτικό Σύλλογο με την επωνυμία «Αριστοτέλης», με σκοπό “την μορφωτική ανάπτυξη των κατοίκων του Ποδοχωρίου  δια  της δημιουργίας εν τη κοινότητι  εντευκτηρίου και βιβλιοθήκης”.

Μορφωτικός Σύλλογος Ποδοχωρίου "Ο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ"

Τα ιδρυτικά μέλη του Συλλόγου

Κύριος  σκοπός όμως του Συλλόγου είναι η διεκδίκηση της έδρας του Δημοσίου Γυμνασίου και η ανέγερση κτηρίου για την στέγασή του. Την έδρα  του Γυμνασίου διεκδικούσε επίσης  και η κοινότητα της Μουσθένης και αυτό ίσως να εξηγεί την απουσία μαθητών από την Μουσθένη στο Ιδιωτικό Γυμνάσιο. 

Ο Μορφωτικός Σύλλογος τον Απρίλιο του ’65 με έγγραφό του ζητά από την Κοινότητα Ποδοχωρίου να του παραχωρηθεί κοινόχρηστη έκταση για την ανέγερση κτηρίου και το αίτημα γίνεται δεκτό με την υπ. αριθμό 21/1965 απόφαση του Κοινοτικού Συμβουλίου.

Το Διοικητικό Συμβούλιο του Συλλόγου και ο Πρόεδρος της κοινότητας μεταβαίνουν πολλές φορές στην Αθήνα  για να συναντηθούν και να πιέσουν τους αρμόδιους υπουργούς. 

Από τον  Μάρτιο μέχρι τον Δεκέμβριο  του  ‘66  με πρωτοβουλία του Συλλόγου διενεργείται έρανος, τα έσοδα του οποίου θα διατεθούν για τις δαπάνες  ανέγερσης του κτηρίου. Η ανταπόκριση των κατοίκων του Ποδοχωρίου είναι μεγάλη. Οι προσφορές περιλαμβάνουν εκτός από χρηματική ενίσχυση και προϊόντα που μπορούν να πουληθούν, όπως  καπνό, σιτάρι, καλαμπόκι.

Το ίδιο άλλωστε είχαν κάνει και στο τέλος του προηγούμενου αιώνα, όπως γράφει ο Γεώργιος Χατζηκυριάκου στο βιβλίο του «Σκέψεις και εντυπώσεις εκ περιοδείας ανά την Μακεδονίαν 1905-1906» όταν "ο Λευίτης της Ποδογόριανης , ενώσας τους πλήστους των φιλοτίμων νέων εις αδελφότητα, επέτυχε δια των συνδρομών αυτών να ανεγείρει το νέον διδακτήριο. Το νεόδμητον αρρεναγωγείον, μαρτυρεί την φιλοτιμίαν των κατοίκων και τον προς τα γράμματα διάθερμον αυτόν ίμερον».

Στην είσοδο του νεόχτιστου κτηρίου 
του Γυμνασίου Ποδοχωρίου (1966)

Σημείωμα στην πίσω πλευρά της φωτογραφίας

Το κτήριο που χτίζεται έχει δύο αίθουσες και   ο Μορφωτικός  Σύλλογος θα το παραχωρήσει  στην συνέχεια   στο Δημόσιο για να  στεγάσει από τον Σεπτέμβριο του 1966 το Γυμνάσιο Ποδοχωρίου.

Το Γυμνάσιο Ποδοχωρίου ιδρύθηκε με την 195/09-09-1966 πράξη του  Υπουργικού Συμβουλίου και δημοσιεύτηκε στο  Α’ Τεύχος του ΦΕΚ 203/06-10-1966.

Γυμνάσιο Ποδοχωρίου 1980
 Εγκαίνια προσθήκης 2^ου ορόφου

Το αρχικό κτήριο του Γυμνασίου, στα 60 αυτά χρόνια, επεκτάθηκε τρεις φορές (τέσσερις,  αν προσθέσουμε και τη κτήριο του Λυκειου) - το 1970,  το 1980 και  το 2019 -  και κάθε φορά  η επιφάνειά του σχεδόν διπλασιαζόταν. Σε αυτό σήμερα φοιτούν  238  μαθητές σε  11 τμήματα.

Γυμνάσιο Ποδοχωρίου σήμερα 

Το  Λύκειο στεγάζεται σε ξεχωριστό κτήριο που εγκαινιάστηκε το 2003  και σε αυτό φοιτούν  140 μαθητές σε 6 τμήματα.

Λύκειο Ποδοχωρίου σήμερα

Συμπερασματικά μπορούμε  να πούμε ότι η λειτουργία του Ιδιωτικού Γυμνασίου, σε συνδυασμό με την κινητοποίηση των κατοίκων, συνέβαλε στην παραμονή της έδρας  του Γυμνασίου στο  Ποδοχώρι και ότι το Γυμνάσιο Ποδοχωρίου  αποτελεί φυσική συνέχεια του Ιδιωτικού Γυμνασίου.

Κλείνοντας θα πρέπει να αναφερθεί ότι η  ενασχόληση του πατέρα-Αστέριου Βλαχόπουλου με την ιδιωτική εκπαίδευση είχε σαν αποτέλεσμα να χρεοκοπήσει και να χάσει όλη την περιουσία του. Στην συνέχεια  μετανάστευσε στην Γερμανία. Εκεί  σύμφωνα με τον γιο του, εργάστηκε στο Πατριαρχείο, στο οποίο ανήκει η Μητρόπολη Γερμανίας.

Μετά την  συνταξιοδότησή του  από την Γερμανία   εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, και δεν λειτούργησε ποτέ ξανά.

Απεβίωσε το 1992 σε ηλικία 78 ετών, έχοντας κληροδοτήσει σε όλους εμάς ένα έργο ανεκτίμητης ανθρωπιστικής, κοινωνικής, πολιτιστικής και εκπαιδευτικής αξίας. Υπήρξε επίσης κι ένας καλός πατέρας για τα παιδιά του.

3ο Συνέδριο Τοπικής Ιστορίας Παγγαίου

Ελευθερούπολη, 02 Απριλίου 2023

Ολόκληρη την εισήγηση μπορείτε να την παρακολουθήσετε στο βίντεο που ακολουθεί  μετά το 39ο λεπτό.

Βιβλιογραφία

1. Αρχείο Ιδιωτικού Γυμνασίου Ποδοχωρίου (Ξ. Βλαχοπούλου), 1963-1966, Α.Β.Ε. 50 - Α.Ε.Ε. ΕΚΠ.11-01 - Σ.Α.Ε.1-13 & Α.Β.Ε. 85 - Α.Ε.Ε. ΕΚΠ.11-02 -Σ.Α.Ε. 1-6,Γενικά Αρχεία του Κράτους - Τμήμα Γ.Α.Κ. Καβάλας

2. Αρχείο Κοινότητας Ποδοχωρίου, 1932-1983, Α.Β.Ε. 699, Α.Ε.Ε. ΔΗΜΟΤ. 29 - Σ.Α.Ε. 1-7,  Γενικά Αρχεία του Κράτους - Τμήμα Γ.Α.Κ. Καβάλας

3. Βιβλίο Πρακτικού Συνεδριάσεων του Διοικητικού Συμβουλίου του Συλλόγου Γονέων και        Κηδεμόνων των Μαθητών του Γυμνασίου Ποδοχωρίου (1968-1990)

4. Χατζηκυριάκου,  Γ. (1962). Σκέψεις και εντυπώσεις εκ περιοδείας ανά την Μακεδονίαν (1905-1906). Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου

5. Τερμεντζόγλου, Κ. Γ. (2013). Μεταπτυχιακή Εργασία.  Εγκαίνια νεωτέρων ναών της Θεσσαλονίκης (1912-2011). ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΣΧΟΛΗ Α.Π.Θ. ΤΜΗΜΑ ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ 

6. https://ocean.gr/?page_id=633,  Διαδίκτυο, (πρόσβαση 03-04-2023)

7. Πέτρας,  Σ. (1926). Ο τζογές. Αθήναι: Βιβλιοθήκη για Όλους

8. https://sarantakos.wordpress.com/2018/02/04/tzoges/, Διαδίκτυο, (πρόσβαση 03-04-2023)

Ευχαριστίες

Θα ήθελα να ευχαριστήσω ιδιαίτερα :

τον Μιχάλη Βλαχόπουλο, γιο του Αστέριου Βλαχόπουλου και πρώην Δήμαρχο Ιερισσού Χαλκιδικής, για την προσφορά της σημαίας του Ιδιωτικού Γυμνασίου,

την κα Χρυσούλα Χαραλάμπους, Προϊσταμένη των  Αρχείων Νομού Καβάλας, με καταγωγή από τον Ακροπόταμο Καβάλας, για την πολύτιμη συμβολή της  κατά την ερεύνα του αρχειακού υλικού,

τον Χρήστο Καραστέργιο, ιστορικό ερευνητή από την Ιερισσό Χαλκιδικής,  για το  πλούσιο φωτογραφικό  υλικό και τις πληροφορίες που μου έστειλε, χωρίς τα οποία η εργασία αυτή θα ήταν ελλιπής.

την Μαρία Καπίκη, Διευθύντρια του Γυμνασίου Ποδοχωρίου, για την πρόσβαση στο αρχείο του Γυμνασίου  που μου επέτρεψε και τις πληροφορίες που μου έδωσε.

Ένα μεγάλο ευχαριστώ επίσης στους Αναστάσιο Στόγιο, Παναγιώτα Χαριζάνη, Βαγγέλη Κεσογλίδη, Άννα (Ιωάννα) Παπαδοπούλου, μαθητές του Ιδιωτικού Γυμνασίου, για τις φωτογραφίες από το προσωπικό τους αρχείο που μου διέθεσαν.

Όταν ένας ποταμός χάνεται, μια λίμνη γεννιέται;

Τις σκέψεις του, τις εντυπώσεις και τις εικόνες που αποτυπώθηκαν στην καρδιά  του, μετά   την  πεζοπορία  που οργάνωσε  η   Ορειβατική  και Πεζοπορική  Λέσχη  Ποδοχωρίου από  το  Φράγμα  του  Μαρμαρά  στα Λουτρά Ελευθερών,  κατέγραψε  σε ένα κείμενο που πλημμυρίζει από ευαισθησία ο Βασίλης Ηλιάδης με τίτλο: 

"Όταν ένας ποταμός χάνεται, μια λίμνη γεννιέται;" 

"Η Ορειβατική και Πεζοπορική Λέσχη Ποδοχωρίου συναντά την Κούτσα-Κούτσα (Πεζοπορική Ομάδα Αθήνας). Από τον Ακροπόταμο στα Λουτρά.

Ποδοχώρι, Θεσσαλονίκη, Άμστερνταμ και Αθήνα συναντιούνται για να περπατήσουν, να συνομιλήσουν, να φιλοσοφήσουν, να αναζητήσουν, να γνωριστούν και να μάθουν.

Ο Μαρμαράς ξεκινά το ταξίδι του δυτικά της Ελευθερούπολης στα ριζά του όρους Σύμβολο και διασχίζει την Πιερία κοιλάδα με κατεύθυνση από Ανατολικά προς τα Δυτικά. Στο κάμπο της Μεσορόπης συναντά τον Οβριό. Ο Οβριός κατεβαίνει ορμητικός, φουριόζος από τη Βοσκοβρύση που βρίσκεται σε κορυφή του Παγγαίου και αυτό είναι ένα σμίξιμο των δυο βουνών μέσα απ’ τα νερά τους. Ο Μαρμαράς ανανεωμένος, αφήνει πίσω τον Πλατανότοπο, το Ποδοχώρι και συνεχίζει από τον Ακροπόταμο για να εκβάλει στον Στρυμωνικό κόλπο από τα Λουτρά Ελευθερών, αφού ανακατέψει τα μπουζαλένια νερά του με τις θερμές ιαματικές πηγές στο τελευταίο χιλιόμετρο της διαδρομής του.

Η πορεία της ομάδας, ξεκινά από το εργοτάξιο μετά τον Ακροπόταμο και είναι (loop) μετ΄ επιστροφής , από τον ίδιο χωμάτινο δρόμο. Μια απόσταση περίπου 9,5 χιλιομέτρων.

Εργοτάξιο που; Στην μέση του πουθενά; Γιατί;

Θέλουν να μαντρώσουν το ποτάμι. Φράγμα φτιάχνεται λοιπόν μέσα στη κοιλάδα. Πολύχρονα πλατάνια κόπηκαν, δρόμοι ανοίχτηκαν, τεράστια φορτηγά, εκσκαφείς και οδοστρωτήρες αλλάζουν άρδην το τοπίο. Για καλό;

Ένα ποτάμι στο οποίο, όλα τα μέλη της παρέας από παιδιά έχουμε ψαρέψει, έχουμε κολυμπήσει και δροσιστεί στα νερά του, έχουμε κατασκηνώσει στις όχθες του, μάλλον θα κινδυνέψει να χαθεί. Ίσως είναι η τελευταία χρονιά που το βλέπω όπως το ήξερα μέχρι τώρα.

Όμως μια λίμνη θα γεννηθεί. Το μέλλον φέρνει την ελπίδα ή κάτι άλλο;

Αφήνοντας πίσω το βιομηχανικό τοπίο του εργοταξίου, ακολουθούμε χωμάτινο δρόμο χωρίς υψομετρικές διαφορές. Δεξιά μας υψώνεται κάθετα ένας πράσινος ορεινός όγκος, το δασωμένο όρος Σύμβολο. Αλλού τα χώματα του είναι κατακόκκινα και αλλού άσπρα αργιλώδη. Αριστερά είναι το φαράγγι στο βάθος του οποίου κυλά το ποτάμι. Άλλοτε το περνάμε από ψηλά και άλλοτε πλησιάζουμε τις όχθες του. Η διαδρομή είναι ήπια και στο μεγαλύτερο μέρος της υπό σκιά. Αυτό την κάνει φυσικά ιδιαίτερα ευχάριστη. 

Στη θάλασσα από πλατάνια συναντάμε κρανιές και κουμαριές, παλιούρια και πουρνάρια, λυγαριές και κάθε είδους βότανα από βαλσαμόχορτο και φονιά, μέχρι ρίγανη και ένα είδος τσαγιού (Sidiritis Montania L) από τα 17 διαφορετικά είδη που ευδοκιμούν στην Ελλάδα. Άγρια κλήματα, πιθανά από αρχαίες ποικιλίες της περιοχής, αλλά και ένα δένδρο με καρπούς σε μέγεθος κερασιού χρώματος βυσσινί, άγνωστο σε μας. Με επιφύλαξη αλλά και θράσος ταυτόχρονα, δοκίμασα και μου φάνηκε ιδιαίτερα ωραίο. Ο καρπός ήταν ζουμερός σαν βανίλια που έμοιαζε όμως με κεράσι. Από μια γρήγορη έρευνα εκ των υστέρων τελικά κατέληξα ότι μάλλον είναι δαφνοκέρασον ή ροδόδαφνον ή ταφλάν (Prunus laurocerasus) και πατρίδα του είναι ο παράλιος Πόντος, όπου θεωρούν τους καρπούς του εκλεκτό και συγχρόνως θεραπευτικό έδεσμα.

Διασχίζουμε το ποτάμι και βρισκόμαστε από την άλλη πλευρά. Μετά από λίγο συναντάμε στα δεξιά μας ένα εγκαταλελειμμένο διώροφο σπίτι. Σύμφωνα με κάποιες πληροφορίες που δεν είναι απόλυτα εξακριβωμένες, πρόκειται για κτίριο που χρησιμοποιήθηκε από τον Κάπα, τον επικεφαλής της εθνικής ανταρτικής ομάδας (ΕΑΟ) που έδρασε την περίοδο της κατοχής και του εμφυλίου, στο Σύμβολο.

Ένα άλογο κοιτάει ξαφνιασμένο. Η πορεία συνεχίζεται. Μετά από λίγο συναντάμε τα πρώτα εγκαταλελειμμένα κτίρια των παλαιών εγκαταστάσεων που χρησιμοποιούσαν όσοι ήθελαν να απολαύσουν τα λουτρά. Τα Λουτρά Ελευθερών είναι σήμερα ένα ακατοίκητο χωριό. Χωριό φάντασμα, θα έλεγε εύκολα κανείς, αφού υπάρχουν δεξιά και αριστερά από το ποτάμι 31 εγκαταλελειμμένα κτίρια χωρίς πόρτες και παράθυρα να χάσκουν στο δάσος το οποίο προσπαθεί να εισχωρήσει παντού. Δυστυχώς, εγκατάλειψη και φθορά κυριαρχούν. Το φυσικό τοπίο όμως εξακολουθεί να παραμένει απαράμιλλο. Το ποτάμι κυλάει τα καθαρά γάργαρα νερά του και λέει μυστικά στους επισκέπτες για χαλάρωση και ευζωία. Λιβελούλες που πετούν, πλήθος από ψάρια που κολυμπούν μαζί μας,

αλλά και ποτάμιες χελώνες, κάνουν τον τόπο νεραϊδότοπο. 

Οι ιαματικές πηγές της περιοχής είναι γνωστές από την αρχαιότητα. Πιθανώς εδώ βρισκόταν η αρχαία πόλη Απολλωνία, που η ονομασία της σχετίζεται με ιαματικές πηγές.

Το παλαιότερο από τα σωζόμενα κτίρια είναι ένα οθωμανικό λουτρό των τελών του 18ου αιώνα. Η περιοχή μετατράπηκε σε λουτρόπολη όταν το 1908-1910 ο καπνέμπορος Ζάχος Ζάχου ανέλαβε την εκμετάλλευσή τους από το οθωμανικό δημόσιο. Τον σχεδιασμό της ανέλαβε ο αρχιτέκτονας Αριστοτέλης Ζάχος. Τα κτίρια που αποδίδονται σε αυτόν είναι τα ξενοδοχεία «Αμφίπολις» και «Παγγαίο» και το ισόγειο του κτιρίου του εστιατορίου. Λόγω της μεγάλης απόστασης της λουτρόπολης από κάποιο οικισμό σε αυτή κτίστηκαν διάφορα καταστήματα, όπως φούρνος και παντοπωλείο. Κτίρια στη λουτρόπολη συνέχισαν να κτίζονται σε όλον τον 20o αιώνα, σχηματίζοντας ένα μικρό οικισμό που σήμερα έχει εγκαταλειφθεί πλήρως από την πολιτεία.

Θυμάμαι τα καλοκαίρια στα τέλη της δεκαετίας του 60 και την δεκαετία του 70, τον παππού μου Βασίλειο Ηλιάδη και την γιαγιά μου Αναστασία Ηλιάδη να κάνουν διακοπές στα Λουτρά, συνήθως κατά τον μήνα Σεπτέμβριο και παράλληλα να απολαμβάνουν τα ιαματικά τους μπάνια.

Σήμερα όταν φτάσαμε στην υπαίθρια πισίνα που έχουν δημιουργήσει οι φίλοι του μέρους αυτού, έπαιρναν το μπάνιο τους δύο ηλικιωμένα ζευγάρια. Μετά ήταν η σειρά μας και εμείς την αφήσαμε σε δύο νέα παιδιά που ήρθαν αργότερα να απολαύσουν την υπέροχη φύση και τα δώρα της.

Ένας χώρος που προσφέρεται για ήπια τουριστική ανάπτυξη και εναλλακτικό τουρισμό και ως τέτοιος αξιοποιήθηκε έναν αιώνα πριν, σήμερα παραμένει παραμελημένος, αλλά όχι ξεχασμένος. Ο κόσμος τον αγαπάει και τον επισκέπτεται."

Εδώ μπορείτε να δείτε το κείμενο και φωτογραφικό υλικό.